ibn-i Haldun - Mukaddime 2

ON ALTINCI FASIL
Sanatların Mutlaka Bilgiyi Gerektirdiği
Hakkında
Bil ki sanat, ilmi-fikri bir işte sahip olunan melekedir ve ameli (pratik) olması yönüyle
de cismi ve maddidir. Cismi-maddi hallerin doğrudan nakledilmeleri daha mükemmel
ve kapsamlı olur. Çünkü cismi-maddi hallerdeki doğrudanlık, en mükemmel ve
verimli faydayı sağlar.
Meleke, bir fiilin sürekli olarak ve tekrar tekrar yapılmasıyla kazanılan kökleşmiş
ve sağlam bir özelliktir. Süreklilik ve tekrar, kişide, o fiilin suretinin (şekil ve heyetinin)
yerleşmesini sağlar. Bu suretin, aslına olan uygunluğu oranında meleke kazanılmış olur.
Görülen bir şeyin nakledilmesi, haberin ve bilginin nakledilmesinden daha kapsamlı ve
mükemmeldir. Dolayısıyla bizzat görülen bir şeye dayanılarak kazanılan meleke, habere
dayanılarak kazanılan melekeden daha sağlam ve mükemmel olur. Bir sanatı. öğrenenin,
o sanattaki mahareti ve melekesi, öğretimin ve öğretmenin melekesinin iyi ve mükemmel
oluşu oranında olur.
Diğer taraftan bazı sanatlar basit, bazıları da kompleks bir niteliktedir. Basit olanlar,
zaruri ihtiyaçlara, kompleks olanlar ise tamamlayıcı (kemali) ihtiyaçlara özgüdür.
Öğretimde öncelik basit olanlarındır. Çünkü hem basit ve kolaydır, hem de zaruri ihtiyaçlara
özgü olduğu için pek çok sebep onların öğrenilip nakledilmesini gerekli kılar.
Böylece öğretimde onlara öncelik verilir ve bu yüzden de öğretimleri eksik olur.
İnsan fikri, mükemmel şekline ulaşana kadar, düşüne düşüne ve tedricen, sanatları
kuvveden (potansiyelden), fiiliyata geçirir. Ancak bu durum tek bir seferde ve birden
bire değil, uzun bir zamanın ve nesillerin geçmesiyle gerçekleşir. Çünkü eşyaların -özellikle
de sanatların- kuvveden fiiliyata geçmeleri tek bir seferde ve birden bire olmaz. Bu
iş mutlaka belli bir zamanı gerektirir. Onun için küçük şehirlerdeki sanatların henüz eksik
bir şekilde bulunduğu ve yine ancak basit sanatların mevcut olduğu görülür. Şehir hayatı
gelişip, oradaki lüks yaşam sanatların varlığını gerektirince, (kompleks) sanatlar da
kuvveden fiiliyata geçer.