ibn-i Haldun - Mukaddime 2

ONUNCU FASIL
Kelam ilmi Hakkında
Kelam, akli delillerle inanç (akide) esaslarının savunulmasını ve inanç konularında
selefin ve ehl-i sünnetin yolundan sapan bidatçıların iddialarına cevap vermeyi kapsayan
bir ilimdir. İnanç esaslarının temeli, tevhid'tir (Allah'ı birlemek, bir olan Allah'a
inanmak). Önce, en kolay bir şekilde bize tevhld gerçeğini ortaya koyacak akli delille ilgili
küçük bir örnek vereceğiz, sonra da kelam ilminin incelediği konulan ele alıp, bu ilmin
ümmet içinde ortaya çıkışına ve ortaya çıkışını gerektiren sebeplere değineceğiz.
Bil ki, varlıklar alemindeki bütün oluşumlar için -bunlar ister zatlar (canlı-cansız
cisimler), ister insanlara ve hayvanlara ait fiiller olsun- mutlaka onların ortaya çıkıp varolmasını
gerektiren ve onlardan önce mevcut olan sebepler vardır. İşte bütün oluşumlar,
belli bir sistem içinde o sebeplere dayanarak ortaya çıkarlar ve varoluşlarını tamamlarlar.
Aynı şekilde o sebeplerden her biri de sonradan ortaya çıkmıştır (hadistir). Dolayısıyla
(onların ortaya çıkması için de) mutlaka başka sebeplerin olması gerekiyor. Nihayet
bu sebepler silsilesi, onların müsebbibi (ortaya çıkarıcısı) ve yaratıasına kadar ulaşır.
İşte bu yaratıcı, kendisinden başka ilah olmayan ve bütün eksikliklerden uzak olan Allah'tır.
Bu sebepler silsilesi, yukarıya doğru çıkıldıkça (yani geriye doğru gidildikçe) katlanarak
çoğalır, genişler ve insan aklı onları idrak etmekten ve saymaktan aciz kalır. Dolayısıyla
bunları ancak (Allah'ın) her şeyi kuşatıcı ilmi sayıp bilebilir. Bu durum özellikle
de insanların ve hayvanların fiilleri için geçerlidir. Çünkü bu fiillerin varoluş sebeplerinden
biri de , o fiillerin (sahipleri tarafından) kastedilmesi ve irade edilmesidir (istenmesidir).
Çünkü filler ancak, onların yapılmasının kastedilmesi ve irade edilmesiyle tamamlanıp
ortaya çıkar. (O fiillerin yapılmasına yönelik) kasıt ve iradeler ise, nefsani şeyler
olup, genelde daha önce mevcut olan ve birbirini takip eden tasavvurlardan doğar.
Evet, söz konusu tasavvurlar, fiilleri kast ve irade etmenin sebepleridir. Bu tasav-