ibn-i Haldun - Mukaddime 2

YlRMl DôRDüNCü FASIL
Tabiiyat (Tabii Bilimler) Hakkında
Tabiiyat, hareket ve sükunet (hareketsizlik) açısından cisimleri araştıran; gök cisimlerini,
elementleri ve bunlardan meydana gelen insan, hayvan, bitki ve madenleri inceleyen;
yeryüzündeki su kaynaklarını ve depremleri, havadaki bulutları, buharı, gök gürültüsünü,
şimşeği, yıldırımı ve diğer hadiseleri inceleyen; ve cisimlerdeki hareketlerin temeli
olan -insan, hayvan ve bitkilerdeki çeşitleriyle- nefis üzerinde konuşan bir ilimdir.
Aristo'nun bu konulardaki kitapları insanların ellerinde mevcuttur ve Me'mun
zamanında diğer felsefi kitaplarla birlikte bunlar da tercüme edilmiştir. Daha sonra insanlar
bu eserleri esas alarak ve onların şerh edilmesi niteliğinde eserler yazmışlardır.
Bunların en kapsamlısı lbn-i Sina'nın "Şifa" isimli eserinden yazdıklarıdır. Daha önce
söylediğimiz gibi, bu eserde, felsefi ilimlerin yedisini de ele almıştır. Sonra bunu "Necat"
ve "lşarat" isimli kitaplarında özetlemiştir. lbn-i Sina bir çok meselede Aristo'ya muhalefet
etmiş ve o meselelerde kendi görüşünü söylemiştir.
lbn-i Rüşd ise, Aristo'ya muhalefet etmeden ve ona tabi olarak, onun kitaplarını
hem özetlemiş, hem de şerh etmiştir. Doğulu bilginler lbn-i Sina'nın "lşarat" isimli eserine
büyük ilgi göstermişlerdir. lbn-i Hatib'in (Razi'nin), bu kitap üzerine yazdığı güzel
bir şerhi vardır. Aynı şekilde Amidi'nin de bir şerhi bulunuyor. Yine "Hoca" lakabı ile tanınan
Nasruddin Tılsi de bu kitabı şerh etmiş ve bir çok meselede lbn-i Hatib'in söylediklerini
tartışmıştır. Onun için Nasruddin Tılsi'nin söyledikleri, lbn-i Hatib'in görüşlerinden
ve söylediklerinden daha kapsalıdır. Her ilim sahibinin üzerinde bir bilen vardır.
Allah dilediğini doğru yola eriştirir.