ibn-i Haldun - Mukaddime 2

-- MUKADDiME --
785
anlaşılmaz meseleleri getiriyorlar ve öğrenciden bunları çözecek zihni bir hazırlık bekliyorlar.
Bunun öğretim için gerekli olan alıştırmalar olduğunu ve doğru bir şey yaptıklarını
sanıyorlar. Öğrenciye bunları tahsil edip bilme sorumluluğu yüklüyorlar. Evet, ilimlerde
en son verilecek hususları, öğrenciyi bunları anlayabilmesi için hazırlamadan, henüz
başlangıçta veriyorlar ve böylece onun aklını karıştırıyorlar.
Oysa ilmin alınması ve (meselelerini) anlamak için hazır hale gelinmesi kademe
kademe gerçekleşir. Öğrenci başlangıçta yaklaşık olarak, genel bir surette ve maddi örneklendirmelere.
dayalı olarak çok az anlamanın dışında, bir ilim dalından hiçbir şey anlamaz.
Sonra o ilmin meselelerine girdikçe ve bunların tekrarlanmasıyla (anlama ve öğrenme)
yeteneği yavaş yavaş gelişir. Böylece meseleleri, yaklaşık olarak anlama aşamasından,
onları kavrama aşamasına geçer ve bu durum anlama ve öğrenme yeteneği konusundaki
melekeyi tam olarak elde etmesine kadar devam eder. Bundan sonra o ilmin tahsilini
tamamlar ve meselelerini kuşatır.
Eğer öğrenciye en son verilecek şeyler, henüz onları anlayıp kavramaktan aciz olduğu
ve öğrenme noktasında hiçbir zihni hazırlığının bulunmadığı başlangıç döneminde
verilirse, öğrenci (bunları anlayamayışını ve öğrenemeyişini) ilmin kendi zorluğundan
kaynaklandığını sanır, ona karşı bir soğukluk ve bıkkınlık duyar ve nihayet ondan yüz çevirip
uzaklaşır. Bunun tek sebebi, öğretim metodunun kötülüğüdür.
Öğretmenin, öğretimde esas aldığı kitabı anlama noktasında, ister başlangıç aşamasında
ister ileri seviyede olsun, öğrencisinden gücünün üzerinde bir şey beklememeli
ve o kitaptaki meseleler ile başka kitaplardaki meseleleri birbirine karıştırmamalıdır. İlk
önce o kitap baştan sona okunup kavranmalı, o kitaptan beklenen amaçlar elde edilmeli
ve böylece öğrenci o kitaptan, başka kitapları da okuyup anlayacağı bir meleke elde etmelidir.
Çünkü öğrenci her hangi bir ilimde, (anlama ve öğrenme noktasında) bir meleke
kazandığı zaman, onunla başka ilimleri de öğrenmeye hazır hale gelir, daha fazlasını
isteme, daha yukarıya çıkma azmine sahip olur ve böylece ilmin en ileri noktalarına ulaşır.
Ancak daha başlangıçta öğrencinin aklı karıştırılırsa, meseleleri anlamaktan aciz kalır,
bıkkınlık duyar, düşüncesi körelir, ilim tahsilinden ümidini keser ve sonunda ilmi ve
öğrenimi terk eder. Allah dilediğini doğruya eriştirendir.
Aynı şekilde öğretmen, vereceği aralarla ve derslerin arasını açarak, bir ilim dalının
ve bir kitabın öğretimini çok uzatmamalıdır. Çünkü bu durum (öğrenilen şeyleri)
unutmaya ve o ilmin meseleleri arasında kopukluk olmasına sebep olur. Bu durum ise
ilim melekesinin elde edilmesini güçleştirir. Eğer ilmin ilk öğrenilen meseleleri ile son öğrenilen
meseleleri düşüncede hazır bulunuyorsa ve unutulmaktan uzaksa, işte o zaman
melekeyi elde etmek hem daha kolay olur, hem de daha sağlam olur. Çünka melekeler ancak
fiillerin sürekliliği ve tekrarı ile elde edilir. Eğer fiil unutulursa ondan doğan meleke
de unutulur. Allah size bilmediklerinizi öğretendir.
Öğretimde uyulması gereken güzel metodlardan biri de, aynı anda iki ilim öğretilmek
suretiyle öğrenicinin kafasının karıştırılmamasıdır. Çünkü böyle bir durumda, öğrencinin
iki ilimden sadece birini elde etmesi bile çok az gerçekleşir. Bunun sebebi, düşüncesinin
iki ilim arasında bölünmesi ve birini anlamaya çalışırken diğerine kaymasıdır.
Böylece ikisi de zorlaşır ve anlaşılmaz hale gelir. Sonuçta her ikisinden geriye sadece (hiç