ibn-i Haldun - Mukaddime 2

ON YEDİNCİ FASIL
Tasavvuf tlmi Hakkında
Bu ilim, ümmet içinde sonradan ortaya çıkmış ilimlerden biridir ve aslı şudur: Aslında
tasavvuf ehlinin tutmuş oldukları yol, sahabe, tabiin ve onlardan sonra gelen ümmetin
selefi ve büyükleri tarafından hiçbir zaman terk edilmemişti. Bu yolun temeli ibadetlere
kapanıp tamamen Allah'a yönelmek, dünyanın geçici nimetlerinden, süs ve ziynetinden
yüz çevirmek, insanların genelinin yöneldikleri zevklere, lezzetlere, mal ve makama
sırt çevirmek, halvet ve ibadete çekilmek için insanlardan uzaklaşmaktır. Evet, sahabe
ve onlardan sonraki selef döneminde bu hal genel bir durumdu. Sonra (hicri) ikinci
yüzyıldan itibaren dünyaya ve dünya malına meyletmeler yaygınlaşınca ve insanlar
dünya işlerine dalınca, eskisi gibi ibadetlere yönelenlere sıifiye ve mutasavvıfa isimleri
verildi.
Kuşeri şöyle diyor: Ne Arapça iştikak (kelimenin kökünden başka kelimeler türetmek)
kuralları ve ne de kıyas (kelimenin belli kalıplar içinde oluşu) bu ismin (sıifiye)
hangi kökten geldiğine işaret etmiyor. Görülen o ki, bu bir lakaptır. Bu ismin "safa" ( temiz,
safi olmak) veya "sıfa" dan türetilmiş olduğu görüşü ise kıyas açısından çok uzak bir
ihtimaldir. Bazıları da demiştir ki: Bu kelime (yün anlamına gelen) "sıif"tan türetilmiştir.
Çünkü yünden yapılmış (kaba) elbiseler giymek onlara özgü bir şeydir. Ben derim ki:
Eğer bu ismin türetilmiş bir kelime olduğu söylenirse, en uygun olanın "sıif" kelimesinden
türetilmiş olacağıdır. Çünkü onlar genellikle, gösterişli elbiseler giyen insanlara muhalefet
etmek için yünden yapılmış (kaba) elbise giyerler.
Zühd yolunu tutup insanlardan uzaklaşma ve kendini ibadete verme bu kimselere
özgü bir durum haline gelince, bazı halleri idrak etmek de onlara özgü hale geldi. Bunun
sebebi şudur: İnsanı insan yapan ve diğer canlılardan ayıran husus idrak edebilme
yeteneğidir. İnsanın idraki ise iki çeşittir: Birincisi, yakin (kesinlik), zan, şek ve vehim gibi
farklı derecelerdeki ilimleri ve bilgileri idrak etmesidir. İkincisi, sevinç, hüzün, sıkıntı,