ibn-i Haldun - Mukaddime 2

. ÜÇÜNCÜ FASIL
Hizmetin (Başkalarının Hizmetinde
Çalışmanın) Tabii Bir Geçim
Yolu Olmadığı Hakkında
Bil ki hükümdarın, devlete ait işleri yürütebilmesi için mutlaka asker, polis ve kitip
gibi yardımcılara ve elemanlara ihtiyacı vardır. Devlet işlerine ilişkin her sahada, yeterli
olacağını bildiği kişileri hizmetine alır ve onların rızklarını (geçimlerini) beytü'lmaldan
(devlet hazinesinden) karşılar. Bunların hepsi devlet idaresinin ve devlete ait geçim
kaynaklarının içinde yer alır. Çünkü hepsi hakkında devletin hükmü geçerlidir. Devlet,
bu kişilere akan kanalın kaynağı gibidir.
Bunun dışında kalan hizmetlere gelince, bolluk, zenginlik ve lüks içinde yaşayan
kimselerin çoğu, kendi işlerini bizzat görmeye tenezzül etmezler veya rahatlık ve konfor
içinde yetiştikleri için bunları yapmaktan aciz kalırlar. Onun için bu işleri görecek birilerini
(hizmetçiler) tutarlar ve onlara belli bir ücret öderler. Ancak bu hal, bir insanın tabii
adamlığı (erkekliği) için övülecek bir durum değildir. Çünkü (şahsi işlerin görülmesinde)
başkalarına güvenmek bir acziyettir ve yine bu durumda görevler ve harcamalar artar.
Aynı şekilde bu durum, adamlığın (erkekçe yaşamanın) arınıp uzak durması gereken
acizliğin ve kadınlara benzemenin işaretidir. Ne var ki alışkanlıklar, insanın tabiatını alışageldiği
şeyler istikametinde değiştirmektedir. Bu yüzden insan, geldiği soyun değil, yaşadığı
ortamın ve alışkanlıklarının çocuğudur.
Bununla birlikte bu tür işlerin görülmesi için tutulup kendisine güvenilen hizmetçi
de aslında yok gibidir. Çünkü bu işleri görecek hizmetçi için şu dört durum geçerlidir:
(1-) işini yapmaya muktedir (becerikli) ve güvenilirdir. (2-) Bu iki hususta da tam
tersinedir. Yani ne becerikli ne de güvenilir. ( 3-) Becerikli ancak güvenilir değildir. ( 4-)
Güvenilirdir ancak becerikli değildir.
Birinci duruma, yani tutulacak kişinin hem becerikli ve hem güvenilir olmasına
gelince: Böyle birinin hiçbir şekilde bu tür hizmetlerde kullanılması mümkün değildir.
Çünkü becerisi, kabiliyeti ve güvenilirliğiyle çok daha fazlasını yapabilecek {daha üstün