ibn-i Haldun - Mukaddime 2

-- lBN-l HALDÜN ---
754
özelliklerindendir. Ateş, rutubete asılmak istediğinde, onun, suyla karışmış olan nefisle
birleşmesine engel olur. Çünkü ateş saf bir halde olmadıkça yağ ile birleşmez. Aynı şekilde
(buharlaşarak) ateşten kaçmak da suyun özelliklerinden biridir. Ateş suya yönelip (buharlaştırarak)
onu uçurmak istediğinde, suyla karışmış olan kuru beden, onu içinde hapseder
ve uçmasını engeller. Dolayısıyla suyun tutulmasındaki sebep beden, yağın devam
etmesindeki sebep su, boyanın sebat etmesindeki sebep yağ ve hem yağın açığa çıkmasındaki
hem de ne bir ışığın ne de hayatın bulunmadığı karanlık eşyalardaki yağlılığı açığa
çıkartan sebep ise boyadır.
lşte dosdoğru olan beden budur ve işlem bu şekilde olur. Sormuş olduğun temizleme
ve berraklaştırma budur ve filozofların yumurta olarak isiırılendirdikler şey de tavuk
yumurtası değil, yine budur. Ancak bil ki, filozofların onu yumurta olarak isimlendirmeleri
başka bir sebepten değil, ona benzediği içindir. Yanında benden başka kimsenin
olmadığı bir gün bu hususu Mesleme'ye sordum ve dedim ki:
Ey fazilet sahibi filozof1 Bu terkibi filozofların yumurta olarak isimlendirmelerinin
sebebi nedir? Sadece bir tercih olarak mı, yoksa onları bu şekilde isiırılendirmeye sevk
eden bir sebepten dolayı mı? Dedi ki: Bilakis kapalı olan bir sebepten dolayı. Dedim ki:
Ey filozof1 Ne gibi bir menfaat ve bu sanat için nasıl bir işaret gördüler ki, bu terkibi yumurtaya
benzettiler ve yumurta olarak isimlendirdiler. Dedi ki: Yumurtanın bu terkibe
benzemesinden ve yakınlığından dolayı. Bu hususta iyice düşünürsen bunun manasını
anlarsın. Sonra onun önünde düşünmeye başladım, ancak bir sonuca ulaşamıyordum.
Benim bu halimi ve düşünceye dalıp kendimden geçtiğimi görünce, kolumu tuttu, beni
hafifçe silkti ve şöyle dedi: Ey Ebü Bekir! Bunun sebebi, tabiatların karışıp birleşmesi sırasında,
ikisi arasında mevcut olan renklerin miktarındaki orandır. Bunu söylediği an
(düşüncemin üzerindeki) karanlık açıldı, kalbimin ışığı beni aydınlattı ve aklım bunu anlayacak
güce ulaştı. Bunun için Allah'a şükrederek kalkıp evime gittim ve Mesleme'nin
söylediğinin doğruluğunu ispat etmek için geometrik bir şekil yaptım. Bu yazıda onu sana
aktaracağım.
Bunun açıklaması şudur: Terkib tamaırılandığında, ondaki hava tabiatının yumurtadaki
hava tabiatına oranı, ondaki ateş tabiatının yumurtadaki ateş tabiatına oranı
gibidir. Aynı şey diğer iki tabiat olan toprak ve su için de geçerlidir. Ben derim ki: Bu şekilde
birbirine uygun olan iki şey, birbirinin benzeridir.
Örneğin yumurtanın yüzeyine "he-ze-vav-ha" kabul et. Bunu ispat etmek istediğimizde,
terkibin tabiatlarının en az olanını alırız. Bu, kuruluk tabiatıdır. Sonra ona,
onun misli kadar rutubet tabiatı ekleriz. Sonra kuruluk tabiatının, rutubet tabiatını emip
onun kuvvetini kabul etmesine kadar bu ikisinin üzerinde çalışırız. Sanki burada sembollerle
konuşulmaktadır, ancak bunlar senin için gizli değildir. Sonra her ikisine de, kendi
misilleri kadar ruh, yani su yüklenir. Böylece hepsi altı misil olur. Bunlar üzerinde çalışıldıktan
sonra, hepsine bir misil hava tabiatı yani nefis eklenir. Bu, üç parçadır. Böylece
kuruluk, potansiyel olarak dokuz misli olur. Sonra tabiatı, terkibin yüzeyini kuşatmış
olan tabiatın her iki kenarının altına iki tabiat koy. Önce yüzeyle kuşatılmış iki kenara, su
tabiatı ve hava tabiatı koy. Bu iki kenar elfi-ha-dal'dır. Yüzey ise elif-be-cim-dal' dır. Aynı
şekilde yumurtanın yüzeyini kuşatan iki kenar da, ki bunlar su ve havadır, he-ze-vav-ha
kenarlarıdır. Şimdi derim ki: Elif-be-dm-dal yüzeyi, hava tabiatı olan ve nefis olarak