ibn-i Haldun - Mukaddime 2

-- MUKADDiME --
745
Burada üstünlük toprağındır. Toprağın tabiatı ise soğukluk ve kuruluk.tur. Bunlar
ise sevda'nın tabiatıdır. O halde hastalığın, sevda hastalığı olduğuna hükmedilir. Araştırma
harfleri yaklaşık bir oranla bir araya getirildiğinde, acı duyulan yerin boğaz olduğu
ortaya çıkar. Bu hastalığa iyi gelecek ilaç şurup ve içecek de limonatadır. Evet, feres (at)
isminin harflerinin sayılarının kuvvetinden çıkan sonuç budur. Bu, kısa ve yaklaşık bir
örnektir.
Özel isimlerden unsurların kuvvetlerini çıkarmaya gelince, örneğin Muhammed
ismini alalım. Bu ismin harfleri ayrı ayrı yazılır. Sonra yörüngedeki sıralarına göre dört
unsurun ismi yazılır. Böylece her unsurdaki harfler ve sayı ortaya çıkar. Şu örnekte olduğu
gibi:
Ateş Tuıınık Hava Su
(Üç cins) (Üç cins) (Altı cins) (Altı cins)
elif, elif, elif be, be, be dm, dm dal, dal, dal, dal
he, he, he vav, vav, vav ze, ze ha, ha, ha
tı, tı, tı nim, nun, nun kef, kef, kef, lam, lam, lam
sin, sin
ayın, ayın, ayın, ayın
kaf, kaf
se, se
re, re, re
hı, hı, hı
İsimdeki en kuvvetli unsurun, su olduğu görülür. Çünkü harflerinin sayısı yirmidir.
Dolayısıyla bu unsurun, isimdeki diğer unsurlara üstünlüğüne hükmedilir. Diğer bütün
isimlerde de aynı işlem yapılır. Sonra bu isimler kendi vetirlerine veya zayirce'deki tali'e
nisbet edilen vetire ya da Malik bin Vüheyb'e nisbet edilen ve isimlerin karıştırılmasında
esas haline getirdiği şu beytin vetirine nispet edilir:
Açıklanması zor olan büyük bir soruyla karşılaştın
O halde garip şüphelere dalmaktan sakın
Bu beytin vetri bilinmeyenleri çıkarmakta kullanılan meşhur bir vetirdir. lbn-i
Rakkam ve öğrencileri de bunu esas alıyorlardı. Bu, verilen örneklerde kendi kendine yürüyen
tam bir işlemdir. Bu vetirle işlem yapmak şu şekilde olur: Sorunun lafızları ayrı ayır
ve birbirine karışmış olarak, parçalara ayırma kanununa göre resmedilir. Bu vetrin, yani
beytin harflerinin sayısı kırk üçtür. Çürıkü şeddeli harfler iki harf sayılır. Sonra sorunun
ve beytin harflerinin karıştırılmasında, tekrar edilen harfler çıkarılır. Soruda geriye kalan
her harfi karşılayan benzer bir harf vardır. Bu harfler birbirine karıştırılmış olarak tek bir
satırda sabitlenir. Harflerin yazılışı şu şekilde olur: Önce beytin geriye kalan harflerinden
biri yazılır, sonra sorunun harflerinden biri yazılır ve bütün harfler bu şekilde yazılana