ibn-i Haldun - Mukaddime 2

KIRK İKİNCİ FASIL
İnsanlar İçinde Siyasetten Ve Siyasi
Yaklaşımlardan En Uzak Olanların Alimler
Olduğu Hakkında
Bunun sebebi şudur: Alimler teorik düşünmeye, manaların derinliklerine dalmaya,
zihinen o manaları, duyu organları ile idrak edilen şeylerden soyutlayıp bütünsel ve
genel kurallar haline getirmeye ve bu kurallar ile -özel bir madde, kişi, nesil, toplum veya
sınıf hakkında değil- genel hükümler vermeye alışkındır. Daha sonra bu bütünsel hükümleri,
dışarıdaki şeyler üzerinde tatbik ederler. Aynı şekilde fıkıhtaki kıyasa olan alışkanlıklarından
dolayı karşılatıkları meseleleri, onların benzerlerine kıyas ederler.
Bundan dolayı verdikleri hükümlerin ve değerlendirmelerin tamamı zihinde kalır
ve (uygulanabilirliği açısından) dış dünyadaki meselelere uygunluğu ancak (uzun ve
ayrıntılı) araştırma ve değerlendirmelerden sonra sağlanır. Veya genel olarak bu uygunluk
hiç söz konusu değildir. Çünkü dışarıda olan zaten zihinde olanın dalları olarak görülür.
Tıpkı (Kur'an ve sünnetten çıkarılan) şer'i hükümlerin durumu gibi. Bu hükümler
Kur'an ve sünnette bulunan (temel ilkelerin ve hükümlerin) dallarıdır ve esas olan dış
dünyadaki meselelerin onlara uygun olmasıdır. Ancak akli ilimlerdeki görüşlerin ve değerlendirmelerin
durumu farklıdır. Çünkü akli ilimlerde esas olan bu görüşlerin ve değerlendirmelerin
dış dünyadaki meselelere uygun olmasıdır.
Alimler her türlü görüş ve değerlendirmelerinde, (soyut) zihni ve fikri düşünmeye
alışkındırlar ve bunun dışında bir şey bilmezler. Siyasi kişilik ise hariçteki (zihnin dışındaki)
şeyleri ve onlarla ilgili durumları gözetmek ve dikkate almak zorundadır. Bunlar
ise oldukça belirsizdir. Belki de onlarda, onları benzerlerinin hükmüne tabi kılmaya
ve bütünsel hükümlerin kendilerine tatbik etilmelerine engel olacak hususlar vardır. Umranın
durumlarından (toplumsal durumlardan) hiç biri, diğerine kıyas edilemez. Çünkü
iki durum bir açıdan birbirine benzese bile, başka açılardan birbirine benzemeyebilir.
Ancak alimler, hükümleri genelleştirme ve meseleleri birbirine kıyas etme alışkanlığına