ibn-i Haldun - Mukaddime 2

1K1NC1 FASIL
Geçimin Çeşitleri Ve Yolları Hakkında
Bil ki geçim, rızk istemek ve bunu elde etmek için çalışıp gayret etmekten ibarettir.
Geçim (meaş), "mef'al" vezninden olup "aşe, iyş" (yaşamak, yaşam) kökünden gelmektedirI54.
Yani sanki iyşin (yaşamanın ve hayatın), ancak rızk elde etmekle ve bunun
için çalışıp çabalamakla sağlanabileceği düşünülmüş ve bu yüzden de -mübalağalı bir üslupla-
rızk elde etmek için çalışıp gayret etme, yaşamın mekanı olarak ifade edilmiştir.
Rızkın elde edilmesi şu şekillerde olur: Ya bilinen kanunlar uyarınca ve güç yetirildiği
için, başkasının elindeki malı almak suretiyle, ki bu, vergi ve harç olarak isimlendirilir.
Veya karada ve denizdeki (evcil olmayan) hayvanların avlanması suretiyle. Ki bu,
avlanmak olarak isimlendirilir. Ya da evcil hayvanların, insanlar tarafından kullanılan
ürünlerinin elde edilmesi suretiyle. Koyun, sığır ve deve gibi hayvanların sütü, ipek böceğinin
ipeği ve arının balı gibi. Yine ekilip dikilen bitkilerin ve yetiştirilen ağaçların ürün
ve meyvelerini elde etmek de bu grup içinde değerlendirilir. Bunların hepsi birden çiftçilik
olarak isimlendirilir.
Bir diğer kazanç türü insanın emek ve çalışmasıdır. Bu ya belirli şekillerde (ve
alanlarda) yapılır. Ki bunlara meslek (sanat) denir. Katiplik, marangozluk, terzilik, dokumacılık
ve binicilik gibi. Ya da belirli şekillerde (ve alanlarda) yapılmaz. Bir meslek olarak
isimlendirilemeyecek bütün çalışmalar ve uğraşlar bu gruba girer.
Kazanç bazen de ticaret mallarından ve bu malların uygun bir bedel ile satılmasından
elde edilir. Bu, ya ülkeleri dolaşarak veya malı stoklayıp (ihtikar) piyasaların havale
geçirmesini kollamak suretiyle olur. Kazanç elde etmenin bu yolu ticaret olarak isimlendirilir.
154 Burada "mefal" vezni, ismi mekan (mekan zarfı) anlamındadır. Dolayısıyla ·aşe, iyş", yaşamak, yaşam anlamına, "meaş· da
yaşanılan yer ve mekan anlamına geliyor. Tıpkı "kane"nin var olmak, bulunmak ve "mekan"ın da bulunulan yer anlamına geldiöi
gibi.