ibn-i Haldun - Mukaddime 2

-- IBN-I HALDÜN --
&&&
Vahiy, melek, ruh, cin, berzah, kıyamet halleri, Deccal, fitneler, kıyamet alametleri
gibi, delilleri veya bu delilerin işaret ettiği manalar belirgin olmayan hususlara gelince,
eğer bunları yorumlama da ehl-i sünnet olan eş'arilerin yolunu benimsersek, ortada müteşabihlik
durumu kalmıyor. Ama eğer bu hususlar da müteşabihlik durumu var denirse,
o halde konuyu şu şekilde izah edelim:
Bil ki beşeri alem, varlıklar aleminin en üstünüdür. Her ne kadar insanlık bu
alemde bir birlik ve bütünlük oluşturuyorsa da, yine de bu alemde, kendine has özellikleriyle
diğerlerinden farklılaşan hatta neredeyse içindeki hakikatleri bile farklılaşan aşamalar
vardır.
Birinci Aşama: Cismani alem. Bu alemde insan, dış (maddi) algılamalarda bulunur,
yaşamına ilişkin konuları düşünür ve mevcut oluşunun (hayatta oluşunun) kendisine
sağladığı imkanlarla diğer tasarruflarda
/
bulunur.
İkinci Aşama: Rüya alemi. Rüya, hayalin, kendi içinde dolaşan tasavvurlara nüfuz
etmesi ve zaman, mekan ve diğer cismani unsurlardan soyut bir şekilde, zahiri algılamalarıyla
o tasavvurlardan bazılarını idrak etmesidir. Bu durumda insan, kendisinin mevcut
olmadığı bir yerdeki o tasavvurları müşahede eder. İdrak ettiği bu tasavvurlardan bazıları,
Hz. Peygamberin haber verdiği gibi, gerçekleşmesi beklenen dünya ve ahiret mutluluğuyla
ilgili müjdeleri içeren sadık rüyalardır.
Bu iki aşama, bütün insanlar için geçerli olan genel aşamalardır. Ancak görüldüğü
gibi bunların idrak edilmeleri farklıdır.
Üçüncü Aşama: Bu, peygamberlik aşamasıdır ve üstün niteliklerdeki beşer sınıfına
özgüdür. Allah, ma'rifetini (kendisinin bilinmesini) ve tevhidini bildirmek, vahyini taşıyan
melekler göndermek ve insanlığı ıslah etme sorumluluğu yüklemek gibi özelliklerle
bu insanları seçmiştir. Peygamberlik halleri, insanlığın görülen hallerinden tamamen
farklıdır.
Dördüncü Aşama: Ölüm aşaması. Bu aşamada insanlar görülen hayatlarından ayrılarak,
kıyamete kadar kalacakları berzah alemine giderler. Burada dünyadaki amellerine
göre ya nimetler içinde olurlar, ya da azab görürler. Sonra nimet (cennet) ve azab (cehennem)
açısından en büyük karşılık diyarı olan büyük kıyamet günü için kabirlerinden
kaldırılırlar.
tık iki aşamanın şahitleri vicdanidir. Üçüncü aşama olan peygamberlik aşamasının
şahidi, mucize ve peygamberlere özgü diğer hallerdir. Dördüncü aşamanın şahidi ise
Allah'ın vahiy yoluyla peygamberlerine bildirdiği ahiret hayatına, berzah hayatına ve kıyamete
ilişkin haberlerdir. Ayrıca Allah'ın dirilişle ilgili pek çok ayetinde dikkat çektiği gibi
akıl da bu aşamanın varlığını gerektiriyor.
Bu aşamanın varlığının en açık delillerinden biri, eğer ölümden sonra, insanların
yaptıkları şeylere göre karşılık görecekleri bu görülen hayatın dışında başka bir hayat olmayacak
olsaydı, bu dünyadaki varlığının da boş ve anlamsız bir hale gelecek olmasıdır.
Çünkü eğer ölüm yokluk olsaydı, insanların dönüşü de yokluğa olacaktı ve o zaman bu
dünyada bulunmasının da bir hikmeti kalmayacaktı. Sonsuz hikmet sahibi olan Allah'ın
ise boş ve faydasız şeylerle iştigal etmesi imkansızdır.