ibn-i Haldun - Mukaddime 2

OTUZ ALTINCI FASIL
İlimler Hakkındaki Eserlerin
Çok Fazla Kısaltılıp Özetlenmelerinin
Öğrenime Zarar Vermesi Hakkında
Sonraki alimlerden pek çoğu, ilimleri kısaltıp özetleme yoluna gitmişlerdir. Bu işe
fazla düşkünlük göstererek, çok mana ifade edecek kısa lafızlarla, her ilim dalının bütün
meselelerini ve delillerini kapsayacak katolog niteliğinde eserler telif etmişlerdir. Bu yöneliş,
eserlerdeki belagatı bozmuş ve anlamayı zorlaştırmıştır. Aynı şekilde değişik ilim
dallarındaki, uzun ve açıklayıcı nitelikte yazılmış ana kaynakları da, kolay ezberlensin diye
kısaltıp özetlemişlerdir. Fıkıh ve fıkıh usulünden lbn-i Hacib'in, Arapçada lbn-i Malik'in
ve mantık ilminde de Hılnd'nin eserleri buna örnektir.
Bu yöneliş öğrenimi bozmuş ve ilimlerin tahsil edilmesine zarar vermiştir. Çünkü
bu yöntem ile henüz yolun başındaki ilim talebesine, ilmin nihfil sonuçları verilir. Oysa
öğrenci bunu almaya hazır değildir. Evet, ilerde değineceğimiz gibi, böyle yapmak (yani
öğrneciye, onun hazır olmadığı şeyleri yüklemek) öğretim için kötü bir yöntemdir.
Diğer taraftan bu yöntem öğrenciyi çok fazla meşgul etmekte ve yormaktadır.
Çünkü öğrenci, kısa lafızlar ile çok manaların anlatıldığı ifadeleri anlamakta zorlanmakta,
o ifadelerden, söz konusu ilimlerin meselelerini ve konularını çıkarmada güçlük çekmekte
ve bunun için büyük vakit harcanmaktadır.
Bütün bunlardan sonra, her hangi bir olumsuzluk çıkmayıp, söz konusu özet
eserler ile tahsil tamalanıp, ilmi meleke elde edilse bile, bu meleke, uzun ve ayrıntılı eserlerden
elde edilecek melekeye göre eksik ve yetersiz kalır. Çünkü uzun eserlerdeki tekrarlar
ve geniş izahlar, ilmi melekenin en mükemmel şekilde elde edilmesini sağlayan iki
önemli unsurdur. Eğer, söz konusu bu özet eserlerde olduğu gibi, tekrarlar (ve açıklamalar)
yetersiz olursa, buna bağlı olarak elde edilen meleke de eksik ve yetersiz olur.
llimleri (ve eserleri) kısaltma yoluna gidenler, aslında bunu, öğrencilerin onları