kurmanji_complete

KURMANJI KURDISH
Piraniya wê li nava kurdên binxetê, yanî kurdên Sûriyê dihate belav kirin,
çend lib digihîştin Tirkiyeyê, çend lib digihîştin Iraqê û ez ne şaş bim çend
lib jî digihîştin Îranê. Lê ew çend libên ku digihîştin wan welatan jî li hemû
hezkirên zimanê kurdî belav dibûn. Ji ber vê yekê ye ku em di kovarê de li
gelek navên kurdên başûr rast tên. Yanî kovar di nava kurdên her welatî de
bûbû pireya hevdunasînê. Di kovarê de mirov ji bilî kurmancî li zaravayê
soranî jî, lê bi alfabeya latînî rast tê. Wilo xuya dibe ku di wê demê de bi
fermî destûra zimanê kurdî li wan welatan hatibûya dayin û hejmara kovar û
rojnameyên kurdî zêdetir bûya, em ê îro ji problema alfabeyên erebî û latînî
xelas bûbûna û wê mîna ku di Hawarê de jî belav bûbû, hem kurmanciya
jêr, hem jî kurmanciya jor bi alfabeya latînî bihata nivîsandin û wê ferqiyeta
herdu zaravayên kurdî yên mezin hêdî hêdî hindiktir bibûya. Wek tê zanîn,
Hawar li welatekî ku alfabeya erebî dihate bikaranîn, bi alfabeya latînî
derdiket. Em wê tesîra Hawarê û xwediyê wê Mîr Celadet Alî Bedir-Xan îro
jî dibînin. Îro di nava kurdên me yên Sûriyê de yên ku kurdî bi alfabeya
erebî dinivîsînin, çi bigire tune ye. Digel xwendina wan bi erebî ye, digel ku
ew di dibistanan de hînî alfabe û nivîsandina erebî dibin jî, dîsan ew xwe
hînî alfabeya zimanê xwe ya latînî dikin u îro bi sedan nivîskar, bi çendan
kovar û pirtûkên kurdî ji aliyê kurdên me yên Sûriyê ve têne derxistin. Ev
yeka han bivê nevê ji tradisyona Celadet Bedir-Xan û bi xêra kovara wî
Hawarê dibe. 1
Û tiştê ku Celadet Bedir-Xan jê ditirsiya, bi serê kurdê Tirkiyeyê ve
hatiye. Piştî şikandina serîhildan û berxwedanên kurdan, tirk bi metodin ji
mirovatiyê dûr çûne ser kurdan, ew êşandin, girtin, bi dar ve kirin, zimanê
wan li wan qedexe kirin û dema ku Celadet Beg kovara xwe li Şamê
derdixist, ji bo her gotineke kurdî li Tirkiyeyê cezayê peran dihate dayin, ji
cezayê peran zêdetir, pirê caran cezayên bi salan heps dihate dayin. Piştî
nivşekî, kurd di ber çerxa polîtîkaya asîmîlasyonê ya tirkan de heliyan, ji
zimanê xwe bi dûr ketin. Ger car caran di hin cihan de çirûskin pêketibin jî,
1
tîraj f print run; behs kirin to discuss; lib m copy; binxet f south of the border,
i.e. Syria; şaş bûn to be surprised; rast hatin li to come across; hevdu-nasîn to
know each other; ji bilî aside from; fermî formal; destûra ziman grammar; jêr
lower; jor upper; ferqiyet f distinction; çi bigire practically.
128