evaluacija rada pet nacionalnih saveta u srbiji - Centar za ...

Za razliku od prvih izbora koji su organizovani putem elektorskih skupština, većinanacionalnih saveta se na drugim izborima opredelila za neposredne izbore za članove nacionalnogsaveta. Na neposrednim izborima biralo se 16 nacionalnih saveta nacionalnih manjina (albanska,aškalijska, bošnjačka, bunjevačka, bugarska, vlaška, grčka, egipatska, mađarska, nemačka, romska,rumunska, rusinska, slovačka, ukrajinska i češka nacionalna manjina). Istog dana su još trinacionalne zajednice (makedonska, slovenačka i hrvatska) birale svoje nacionalne savete putemelektorske skupštine. Na neposredne izbore je izašlo 54,5% upisanih predstavnika nacionalnihmanjina u posebne biračke spiskove, odnosno 237.792 birača od 436.334 građana upisanih uposebne biračke spiskove. Najveću izlaznost zabeležila je grčka nacionalna manjina sa 77,05 %, dokje najmanja bila izlaznost Aškalija sa 38,85 % izašlih birača.Celokupan izborni materijal bio je dostupan na dvojezičnim obrascima, srpskom jeziku ijeziku i pismu nacionalne manjine koji su u službenoj upotrebi u jedinici lokalne samouprave nakojoj se odvijalo glasanje.Upis u posebne biračke spiskove počeo je 9. novembra 2009. godine i trebalo je da traječetiri meseca odnosno do 9. marta 2010. godine koliko je Zakonom o NSNM predviđeno, ali jezbog nedovoljnog broja upisanih birača ovaj rok produžen do 21. maja 2010. godine.Kao što je već napomenuto, pravo na upis u poseban birački spisak imao je svaki punoletnigrađanin sa opštim biračkim pravom, koji se izjasni kao pripadnik nacionalne manjine. Ovakoširoko postavljen koncept samoodređenja pripadnika nacionalne manjine zasnovan je na Ustavomgarantovanoj slobodi individualnog nacionalnog izjašnjavanja. Takav koncept je izazvao određenenedoumice u praksi, jer su se kao pripadnici određene manjine, uz upisivanje u birački spisak,izjašnjavali i pojedinci koji nisu pripadnici te nacionalne manjine ni po jednom objektivnomkriterijumu. U Hrvatskoj, na primer, pravo upisa u poseban birački spisak imaju samo građani kojisu se na poslednjem popisu stanovništva izjasnili kao pripadnici nacionalne manjine.Tokom istraživanja pojedine političke stranke nacionalnih manjina, kao i sami građanimanjinskih nacionalnosti iznosili su uverenje da je protivustavno sastavljati birački spisak, koji nemora da sadrži sve birače već samo nešto više od polovine birača koji su se na poslednjim izborimaizjasnili kao pripadnici određene manjine i da iz tog razloga nisu želeli da učestvuju u upisu uposeban birački spisak. Ovi ispitanici su predlagali da upis u poseban birački spisak budeobavezujući i da ga formira nadležno ministarstvo na osnovu podataka sa poslednjeg popisastanovništva, čime bi se obezbedilo da spiskovi budu potpuni i precizni i podaci zaštićeni.Veće probleme prilikom upisa u posebne biračke spiskove je, međutim, izazvala InstrukcijaMinistarstva za ljudska i manjinska prava o postupku upisa u poseban birački spisak nacionalnemanjine, br. 290‐111‐00‐00009/2009‐05 od 7. 12. 2009. godine. Ovom Instrukcijom, kojom jeregulisan upis u posebne biračke spiskove nacionalnih manjina, omogućeno je pravnim licima,odnosno političkim strankama nacionalnih manjina da vrše upis građana u poseban birački spisak.Ministarstvo je Instrukcijom propisalo da je dopušteno da zahteve građana za upis u posebanbirački spisak predaju treća lica bez posebnog ovlašćenja što je dovelo do brojnih zloupotreba.Svako, ko je raspolagao podacima o građanima, mogao je „u njihovo ime“ da popuni zahtev zaupis, potpiše ih i podnese zahtev. Posledica toga bila je da su mnogi građani upisani u posebanbirački spisak bez znanja i protiv njihove volje. Na ovaj način je praktično obesmišljena odredbaZakona koja je podrazumevala, iako ne eksplicitno, onda sigurno implicitno da svaki građanin lično10