FRONDA

ewolucji francuskiej omawiany typ konserwatyzmu utożsamia się z ołtarzemi tronem epoki feudalnej. O tyle jednak jest on porewolucyjny - a więc nowoczesnyi nawet mieszczański - że podporządkowuje prawdę wobec użyteczności.Charles Maurras, głosząc u progu wieku XX odrodzenie katolicyzmuw polityce, nie ukrywał, że w Kościele interesuje go dyscyplina indywidualnai zbiorowa, a nie - świadectwo transcendencji. Wkrótce po nim Paul Claudelstwierdzi, że w sporze Wielkiego Inkwizytora z Chrystusem rację miał tenpierwszy.Francja zapłodniła tym stylem myślenia nielubiane przez nią z pełnąwzajemnością Stany Zjednoczone. U teoretyków amerykańskiego neokonserwatyzmunieodmiennie znajdujemy punkt, w którym aksjologia staje sięsłużebna wobec politycznej pragmatyki. Potrzebujemy prawa naturalnego,bezwzględnie obowiązujących wartości, a nawet Absolutu, żeby bronić prymatuZachodu, powstrzymać niebezpieczne dla stabilności gospodarki kapitalistycznejpostawy roszczeniowe, czy wreszcie przekonywać o niepodważalnejwyższości amerykańskiego ustroju i stylu życia - zalecają Leo Strauss,Daniel Bell czy Allan Bloom.W ich ujęciu idee religijne i moralne - inaczej niż np. w doktrynieMaurrasa - nie kłócą się już z kapitalistyczną nowoczesnością. Na odwrót:mają jej bronić tak przed zewnętrznymi, jak odśrodkowymi wyzwaniami. Czyjednak jawnie instrumentalne posługiwanie się nimi nie zagraża im zepsuciemi wyjałowieniem? Neokonserwatywny strażnik wartości potrafi być dlanich bardziej niebezpieczny od rewolucyjnego burzyciela.Wartościom, które - mówiąc językiem Nietzschego - utraciły wartość,nie udaje się już kontrolować życia praktycznego. Jest ono domeną chłodnejkalkulacji, której reguły sprowadzają się do praw walki o byt. Dzieje się takmimo - a w pewnym istotnym sensie, dlatego - że neokonserwatyści chętniemówią o dobru wspólnym. W neokonserwatywnej polis, pod dachem z pustychatrap wartości mieści się asfaltowa dżungla.Na drugim biegunie interesującej nas tradycji odnajdujemy - przeciwstawnywobec poprzedniego - konserwatyzm straconej sprawy. Jego zwolennikwidzi, że nowoczesny postęp unicestwia bliskie mu wartości - i więcej,bo również wymiary świata realnego, z których tamte wyrastały - lecz naprzekór temu nadal je afirmuje. Idąc dalej, występuje w ich obronie przeciwporządkowi, który się z nimi nie liczy. Takiego wyboru ideowego dokonali,24*FRONDA 41