FRONDA

wymaga poszukiwania sojuszników w religiach, które zachowały współcześniewpływy społeczne oraz instytucjonalne. Wchodzi tu w grę zarówno dominującynurt amerykańskiego protestantyzmu, jak i katolicyzm Watykanu orazKościołów lokalnych. Neokonserwatysta nie miałby pewnie nic przeciwkopolitycznemu użytkowi z prawosławia, jaki czyni administracja WładimiraPutina. Wolno podejrzewać, że marzy mu się wystąpienie takiego kierunkuw islamie, który dałby się skłonić do pojednania z nowoczesnością czy raczejdo względnie honorowej kapitulacji przed jej forpocztami.Pewnego wzorca takiego dyskusyjnego pojednania religii z aktualniepanującą cywilizacją Zachodu może dostarczać współczesny Izrael. A wobectego warto przypomnieć spostrzeżenie Hannah Arendt o miejscu Bogawśród dawnych oraz współczesnych Żydów. Według Arendt Żyd uważał siękiedyś za członka narodu wybranego ze względu na swój szczególny związekz Bogiem. W Izraelu, na odwrót, Boga - czy tylko jego historycznegosymbolu - używa się do umacniania tożsamości obywatelskiej. Z takiegoodwrócenia stosunków pierwszeństwa między religią a polityką - stwierdziłachyba trafnie autorka Eichmanna w Jerozolimie - nie może wyniknąć nicdobrego.Idąc dalej, Pier Paolo Pasolini miał chyba rację, oceniając, że sojusz z kapitalizmemokaże się dla Kościoła katolickiego jeszcze bardziej ryzykownyniż jego wcześniejsze związki ze średniowiecznym ustrojem feudalnym czyimperium rzymskim. Choć neokonserwatyzm deklaratywnie życzy dobrzereligii, ta szkodzi sobie, spełniając jego postulaty. Jej przyszłym losom pozytywnierokowałoby natomiast ożywienie buntu ducha przeciw mamonieoraz wyznawców Chrystusa przeciw Wielkiemu Inkwizytorowi.Pytanie do polskich respondentów: W jakim stopniu neokonserwatyzmmożna przeszczepić na grunt polski? Czy i jaki ma to sens?Nigdy zapewne nie przestanie być trafne spostrzeżenie Irzykowskiego, żepolskie życie intelektualne ma charakter plagiatowy. Idzie tu, oczywiście,o naśladowanie głównych nurtów myśli zachodniej. A wobec tego, skoroneokonserwatyzm w ciągu ostatnich dziesięcioleci był modny po obu stronachAtlantyku, to musiał on zostać przeniesiony „na grunt polski" i cieszyćsię tutaj pewną popularnością.28* FRONDA 41