FRONDA

na to, co w religijnym kontakciez sacrum najbardziej intymne. Konkretnieużywano go na określenie pewnych trzech „ukrytych"przed oczami niewtajemniczonych w misteriumChrystusa aspektów wiary chrześcijańskiej.Wpierw przymiotnik ten był wiązany z „ukrytym", najgłębszymsensem Pisma Świętego, do którego dotrzeć można tylkopoprzez wiarę. Następnie dla starożytnych chrześcijan „mistyczne"okazały się także sakramenty, gdyż dzięki nim można wejść w ukrytą przedoczami pogan rzeczywistość męki, śmierci i zmartwychwstania Chrystusa.Dopiero z czasem do tych dwu pierwotnych znaczeń „mistyki" - biblijnegoi liturgicznego - zostało dodane trzecie - duchowe. Opierało się ono nadwóch poprzednich i bez nich było - przynajmniej w sensie chrześcijańskim- niezrozumiałe, a jednak akcentowało jeszcze jeden wymiar tego, co „ukryte"na chrześcijańskiej drodze wiary. Otóż „mistycznym" zaczęto określaćnajgłębszy, najbardziej intymny, a tym samym najtrudniejszy do opisania,bezpośredni duchowy kontakt z Bogiem, ten właśnie, który stał się udziałemPawła, gdy został porwany aż do trzeciego nieba. Od V wieku takie właśnieużycie terminu „mystikos" - na określenie bezpośredniego spotkania z „ukrytym"Bogiem - utrwaliło się w tradycji chrześcijańskiej.A jednak nie oznaczało to bynajmniej zdominowania przez pojęcie mistykisłownictwa chrześcijańskiej duchowości. Rzeczywistość, ha którą wskazywało,opisywano również za pomocą innych często nawet bardziej popularnychpojęć, takich jak kontemplacja, ekstaza, porwanie czy pati divina - „dotknięcie"Boga. Najprawdopodobniej tak oszczędne i pełne rezerwy traktowanietego terminu przez kolejne pokolenia chrześcijan było wynikiem pełnegopokory wyczucia jego wagi. Nie należało go więc nadużywać. Znamienneteż jest, że przez cały ten okres - od starożytności, poprzez średniowiecze,aż do XVII wieku - w użyciu był tylko przymiotnik „mistyczny".Pisano o „mistycznej kontemplacji", „mistycznej teologii",„mistycznym porwaniu". Powód tego stanu rzeczy wydaje siępodobny. Starano się o owym niezwykłym i trudnym doopisania doświadczeniu mówić w nawiązaniu dokonkretnych, bardziej namacalnych i niejakochronionych doktryną174*FRONDA 41