FRONDA

aspektów wiary chrześcijańskiej.Dobrze wyczuwano, że tak jak nadużywanie„mystikos" groziło jego spłyceniem, takteż jego wyemancypowanie groziło zgubieniem ortodoksyjnegoznaczenia. Groźby te niestety się spełniły.Mniej więcej od końca XVII wieku obok przymiotnika „mistyczny"zaczęto używać rzeczownikowej formy „mistyka". Od tegoczasu pojęcie „mistyka" święci triumfy w literaturze i nauce, ale też(zaczyna gruntownie się wypaczać. Przede wszystkim zgodnie z corazbardziej odchodzącym od chrześcijaństwa kierunkiem rozwoju kulturyzachodniej „mistyka" coraz bardziej zaczyna tracić znaczenie chrześcijańskie.Dotychczas rozumiano „mystikos" jako bezpośrednie doświadczenie„tajemnicy" Boga. Teraz coraz słabiej akcentowano, iż chodzi tu „spotkanie"z Bogiem, a coraz bardziej uwypuklano samą „tajemniczość" takiegosakralnego przeżycia. To, co tchnęło gotycką mrocznością, wizyjnością,niezwykłością, poetyckim niedopowiedzeniem czy spirytystycznym mrowieniempo plecach, zaczęło być rozumiane jako mistyczne. W zależności zaśod poglądów tak rozumiana mistyka była traktowana bądź z drwiną, bądźz czcią. Oświecony umysł widział w „mistyczności" wyjście poza racjonalność,duszne opary ciemnoty nie rozjaśnione przez rozum, i przeciwstawiałnaukowemu, trzeźwemu stąpaniu po ziemi. Z kolei romantyk (czy też jegownuk modernista), który w szkiełku i oku racjonalisty widział wędzidło nałożonena ludzkiego ducha, dostrzegał w porywie mistycznym najwyższy wyrazgeniuszu, głos tego, co w nas pierwotne i naprawdę wolne, rozwiane włosyWalkirii na wietrze.Potem było coraz gorzej. Dziewiętnasto- i dwudziestowieczni wyznawcynowej religijności i naukowości, która przybrała ostateczny kształtjako New Age, starając się łączyć romantyczną fascynację mrocznąnieoznaczonością z oświeconą naukową postępowością, zaczęli sięwręcz prześcigać w coraz bardziej karkołomnych, a coraz rzadziejcokolwiek znaczących - aby przypadkiem nie urazić nikogojakimś zbyt zawężonym znaczeniem - lecz bardzonaukowo brzmiących definicjach. Na przykładW.James, nestor filozofii religii, utożsamiłmistykę z wszelkiego rodzaju175*ZIMA 2006