FRONDA

Przechodzimy do historii. 44 wiersze z lat 1998-1999 (Łódź 2001), Którego nienapiszę (Łódź 2003). W roku bieżącym w serii Biblioteki „Frondy" ukazała sięksiążka najnowsza Ars poetka, będąca przedmiotem czytelniczej eksploracji.Marek Czuku nie przychodzi do nas z dobrą nowiną, lecz z lustrem,w którym nie możemy rozpoznać siebie, świata i języka. Podmiot liryczny cochwilę manifestuje swoje niezadowolenie z momentu dziejowego, w jakimprzyszło mu poszukiwać osobistej prawdy. Zatrzaśnięcie w trybach rzeczywistościspołeczno-politycznej, kamuflowany słodkim cynizmem i perskimokiem autentyczny ból z powodu utraty Polski Marzeń to widoczne tematyMarka Czuku. Political fiction przesuwa się czasem na plan pierwszy, zmuszając- wykreowanego łódzkiego p. Cogito do samookreślenia, odrzucenialub zaakceptowania sytuacji delirycznych. Przełom wieków i tysiącleci stajesię nośnikiem dekadentyzmu i frustracji: „Nie mieszczę się w roku 1999 /(skrojono go nie na moją miarę)" (s. 5). Autor nie umie jednak wyprzećwiadomości napływających z frontów walki o idee liberalno-demokratyczno-kapitalistyczne;gest wyłączenia telewizora, radia czy omijania jak wioskitrędowatych półek z gazetami nie leży w naturze podmiotu. Bohater najpierwmówi tonem liryki prywatnej: „Teraz myślę o kolacji, / choć mi jeszcze mlekonie wystygło. / I wcale nie mam ochoty przeklinać" (s. 5), by chwilę późniejprzedstawić swoje komentarze osadzone głęboko w realności geopolitycznej:„Przestałem już / cokolwiek rozumieć / i kojarzyć ze sobą" (s. 6), „Nie jestempartią, / ani żadną rzeczą, / która jej jest. // Nie mam głosu / jak dzieckopocięte / przez nieświadomość" (s. 7). Dlatego nie ufam zapewnieniu o postawieaspołecznej, brzmiącemu w tekście Wiersz [Nie czytam gazet...].Akcję obronną mogłaby przeprowadzić chyba tylko ekspansywna psychikaintrowertyczna, ale bohater wciąż tkwi na krawędzi hamletycznej, nie opowiadającsię zdecydowanie po żadnej ze stron, tylko czasami zdradza jednego wroga-przyjacielana rzecz drugiego przyjaciela-wroga. Wcześniej takie zawieszenienazwałbym równowagą, dziś źródłem goryczy, z tym, że człowiek odmawiającyudziału zasługuje w tekście Neutralny na miano samotnika czy wręcz ignoranta.O balansie metafizycznym myślał zapewne Karol Maliszewski, przypominającrolę twórców skupionych wokół pisma „Radar" w rozwoju liryki lat 80.:W momencie debiutu witano go [Marka Czuku] stwierdzeniami, że balansujena krawędzi, nie popadając w żadną skrajność, łatwo odzyskującZIMA 2006 )3|