Impactos socioculturales en el turismo comunitario. Una ... - Pasos

ts’aik mea ti’ naachi ts’ur ich Chiapas, mok antik
a chen kah yete mok karantik a k’ax; bexi’ ku
yantik a winik tarak ma’ hwes yani.
Frontera Corozal yanti’ ti’ u niktar a naachi ts’ur
bek bix Yaxchilán yete a ha’ Usumacinta. Yantio’
u nahi tuba ku li’siko’ a uchben ba’ tu k’ano’ a
uchben winik u k’aba’ lahi’ Dos Caobas.
Mok ku mea titalay yanti’ u metik bay ku
ya’arati’, yan u ya’arik baykin poch u mete yete u
t’an a winik mok ku mea titalay. Wa baykin poch
u mete a winik yan u hu’ni tio’ bek bix ku kaxtik
u ba’ wesi bexi’ yanti’ a mok ku mea yete naachi
ts’ur. bein ne tsoy u meaho’ tu woro.
taria de turismo del gobierno ilaj tyi joytyälel
chyapas, jiñi xi’k e’tyeläl tyi peytyol lumal tyi
tyojlelob lakpi’älobla tsi’ ikoltyaj bajche’ jiñi iyojlil
xk’eloñel uxjoy ja’, che’äch bajche’ mi ich’äm
ikäñtyesäñtyelob tyi jujuñtyikilob bajche’ muk’
bä iyäk’ tyi käñtyäñtyel matye’el (CONANP) tsa’
bä iyäk’ä ikäñtyesäñtyelob bajche’ mi käñtyañob
jiñi matye’el, yik’oty ja’el bajche’ japbiltyakbä
yik’oty jiñi k’uxbiltyakbä, bajche mi lakjak’beñob
jiñi xjula’ob yik’oty bajche’ mi ik’ajob iyoj.
Ili e’tyeläl xk’eloñelob wolibä iweñ cha’leñob
e’tyel, mi imejlel ijulatyañob bajche’ bonampak,
choleltyak, mukubijtyak, nuxujel, jukub, mi
lajk’ebeñob iyejtyal iyok bätye’eltyak yik’oty mi
lajk’ele’ pejtyelel xtye’lemutytyak.
Ili juñmujch’ x-e’tyelob cha’añ jach ma’añik Woli
ik’otyel jiñi jump’ej chajpaya tyi pejtyelelob,
añobäch iye’tyelob, tsa’ äch imuch’k’iyob ibä,
che’ach tsi ich’ämäyob komoty’añ jiñi tsa’ bä
ityecheyob ili e’tyel, jiñi añob bä ixäwib añobäch
ja’el tyi jump’ej mu’chkiya kome kämbilobäch
k’äläl tyi yumäl. Tyi pejtyelel, jiñi x-ixikob jiñäch
añobä iye’tyel cha’añ muk’ bä ichoñob jiñi
uya’ältyak, cha’añ jiñi xk’elojelob, jiñi jump’ej
chajpaya k’älä añjach tyi wälej.
Tyi iyujtyibal, ya’ tyi tyejklum Frontera Corozal
mi laktyaj ya’ tyi ilok’ibal k’iñ tyi i tyojel
jiñi tyejklum lacandona, läk’älix jiñi Guatemala,
jiñäch baki mi iyochelob ya’ tyi yaxchilañ
ilaj tyi mejiku yik’oty ya’ tyi Guatemala mi
te lok’onbaetik yich’ tael le’a, te t’ujbil at’eliletik,
k’uilaletik sok te bit’il skuxlejalik kabenaletik
xmulanot yu’un te kaxlanetik talemik ta yanyantik
lum. Ta swenta ja’maltik, le’ ay-a te muk’ul ja’
Lacanjá, te cha’oxchajb sit te’ak’etik sok chanbalametik.
Ja’nax, ta wolowol muk’ul naetik ay
bayal bina t’ujbil soj ch’aoxchajp bintik stak’ yich’
pasel yu’un binax yot’an le’a te ma’ch’a xbajt ta
ula’tawaneje.
Te bintik yich’ tael ta jujun naetik ja’ la yak’ te
Secretaría de Turismo del Gobierno del Estado
de Chiapas. Te Comisión Nacional para el
Desarrollo de los Pueblos Indígenas ay skolteyo
te Centro Turístico Tres Lagunas. Ta swenta
nojptesel te a’teletik ja’ jil ta sk’ab te Comisión
Nacional de Áreas Naturales Protegidas (CO-
NANP) melel ja’ ik’wan ta xcholbeyel sk’oplal
te k’ulejal ay t alum k’inaletik. Te nojptesel ta
swenta ak’ we’liletik, bintik stak’ ak’el ta uch’el
sok te bit’il sk’an yich’ ilel te banti stak’ xjil ta
wayel te ula’tawanejetik ja’ la yak’ te Secretaría
de Turismo de Chiapas.
Te bael ta sna chichmamiletik ta Bonampak
ja’xan lek ilbil, bael ta beel ta k’altiketik, cholbeyel
sk’oplal lum k’inal, nuxel, kanoa te’, ilbeyel
yakan sbeel chanbalametik sok skeluyel mutetik.
Te tsobjel sok te spasel yat’elul te bolmal ma’ba,
kolteybil yu’un tuuneletik, ja’nax stsoboj sbaik
te a’teletike, ja’ yich’ijik ta muk’ te ma’ch’atik
la sjajchesike. Te tij moibaletik biiltesbilik bit’il
| 108