Impactos socioculturales en el turismo comunitario. Una ... - Pasos
Impactos socioculturales en el turismo comunitario. Una ... - Pasos
Impactos socioculturales en el turismo comunitario. Una ... - Pasos
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
3<br />
U K’AX HACH WINIK<br />
TU’ HTARO’ TAK XIMA tu’ kaharo’ a hach winik<br />
metzabok, naha yete lacanja’ chansayab, a<br />
ch<strong>en</strong> kaho’ ich nueva palestina yete a ch<strong>en</strong><br />
kah ich frontera corozal. Tu woro a he’ lah layti’<br />
u boho’ a u k’aba’ u k’ax hach winik<br />
Ich a he’ meh<strong>en</strong> kahar ha’ri’ p’ata’ tuba ne yan<br />
karanta’ k’ax way yok’o Chiapas, u k’axi tu’ yan<br />
ya’p che’ yete bak’: 32% ch’ich’ tu woro yan ich<br />
México, 341 k’axa’ ch’ich’, ha’ri’ ma’ ya’p yan<br />
way yete tan u ch’ehe bixa ah pan, hunk’u’ kot<br />
ma’ax, amo’ ya’ax yete chak, usin , ah ts’unu’,<br />
k’anbu, ah bu; 24% bak’ bexi’ bix a ch’ich’ tan u<br />
ch’ehe bixa hach barum, chan barum, ek’e xay,<br />
ah bo’ray; yan 44% tu woro ah pepe yan way<br />
yok’o México. A che’, ich hunp’e hectárea he’ a<br />
wirik ka’p’e wa oxp’e mil che’ k’axa’ u nuki yan<br />
ku k’uchu 90 metro, bixa ya’ache’, puna’, k’ache’<br />
yete pe’tsk’in.<br />
Ti’ a ha’, ich u lu’m ne ya’p yan tio’, tian a ha’:<br />
Usumacinta, Lacantún, Lacanjá, Jataté, Santo Domingo<br />
e Ixcán. Bexi tian a Miramar ich u pixan a<br />
he’ k’ax, yanti’ 7 906 hectáreas a lacanja’ yanti’<br />
1 030 hectáreas.<br />
Ich a he’ meh<strong>en</strong> kahar, tian yatoch u yoh chuni<br />
winik ich lacanja’, Bonampak yete yaxchilan. U<br />
k’ax a hach winik ne pim mok ku tar u yire a baykin<br />
yan yok’o k’ax bek bix yanti’ u chuni winik.<br />
3<br />
MATYE’EL LAKANTYONA<br />
CHE’ MI PÄYONLA majl<strong>el</strong> tyi jula’ ya’ tyi lumal<br />
xlacandon bajche’ metzabok, Naha<br />
yik’oty lacanja chansayab, che’obach<br />
bajche’tyak lakpi’älob xts<strong>el</strong>talob ya’ tyi tsijib<br />
palestina yik’oty bajche’ lakpi’älob ch’olobä<br />
ya’ tyi Frontera Corozal, Ili tyejlumtyak jiñäch.<br />
Ili lum jiñach jump’ej käybilbä weñ kolemtyo<br />
bä ila tyi chyapas, ya’ äch baki añob pejty<strong>el</strong><strong>el</strong><br />
yañtyakbä tye’ yik’oty batyä<strong>el</strong>tyak: 32% jiñäch<br />
cha’añ xtye’lemuty tyi chajp ty ichajp äñbä ila<br />
tyi mejiku, che’ bajche’ mi lajkäl, cha’añ 341 tyi<br />
chajp xtye’lemuty, añtyo kabälobä yik’oty añ<br />
wolixbä isajty<strong>el</strong>ob majl<strong>el</strong> che’äch bajche’ päm,<br />
colem xäye’, yäx päm yik’oty chächäkbä, xtyajol<br />
ñukbä, ts’uñuñ, xñakjol, xkuj; 24% yujilob bä<br />
chu’ chejach bache’ jini xty<strong>el</strong>’emuty bajche’<br />
bajlum, i-iK’ bajlum, alä bajlum, añach bajche<br />
44% tyi pejty<strong>el</strong><strong>el</strong> jach bajche’ pejpem añ bä ila’<br />
tyi tyejklum, che mi lajk’<strong>el</strong> bajche’ tye’<strong>el</strong>, che<br />
tyi jump’ej hactarea mi mejl<strong>el</strong> laktyaj cha’p’ej o<br />
uxp’ej mil bajche jach ikoleml<strong>el</strong> muk’bä ik’oty<strong>el</strong><br />
tyi lujump’ej ijok’al metro, muk’bä junlujump’ej<br />
ijok’al, jiñäch bajche’ ceiba, caoba, ch’ujtyej<br />
yik’oty guanacastle.<br />
Che’ bajche’ ja’tyak, ila baki añonla che’ tyi<br />
ipejty<strong>el</strong>e tyi laktyejlum, jiñach bajche’ kolem ja’<br />
Usumacinta, Lacantún, Lacanjá, Santo Domingo,<br />
yik’oty Ixcán, yambä ja’<strong>el</strong> bajche’ lämäl jach bä<br />
3<br />
TOYEM TE’AK’ JA’MALETIK TA SLUMAL KABENALETIK<br />
TE JOYTAYELTIK YA yik’otik ba<strong>el</strong> ta slumal bats’il<br />
winik kab<strong>en</strong>aletik nakajtik ta Metzabok,<br />
Nahá sok ta Lacanjá Chansayab, ta slumal<br />
Ts<strong>el</strong>taletik nakajtik ta Nueva Palestina sok ta slumal<br />
Ch’oletik ta Frontera Corozal. Spisil te tsojb<br />
lumetik into ja x-ayinik ta toyem te’ak’ ja’maletik<br />
ta slumal kab<strong>en</strong>aletik.<br />
Te lum k’inal into ja’xanix stuk<strong>el</strong> te muk’<br />
sjamlejal kananteybil ta slumal Chiapas, Ja’<br />
into k’ixin k’inal te banti kukajtik cha’oxchajp<br />
te’ak’etik sok chanbalametik: lajchayeb<br />
xcha’winik porci<strong>en</strong>to smakoj te mutetik ayinem<br />
ta México, te bina sk’an yich’ al<strong>el</strong>e, ay jun<br />
xwaxaklajun winik chajp mutetik, ay chaojkojt’<br />
te tsobolikto xkuxinix le’a, ay yantik ts’iin te<br />
yakalikix ta ch’ay<strong>el</strong>e bit’il te pan mut, muk’ul<br />
xik, tsajal sok yaxal mo’etik, xulem, ts’unun,<br />
chekek, xoch’; chaneb xcha’winik porci<strong>en</strong>to<br />
smakoj te chanbalametik xbejk’ajik ta sme’,<br />
ja’nix jich bit’il te te’<strong>el</strong>tik mutetik, spajo sba<br />
sok te balam, ijk’al choj, ch’in balam, tsajal<br />
choj; chaneb yoxwinik porci<strong>en</strong>to smakoj<br />
te cha’oxchajp pejp<strong>en</strong>etik ayinem ta spamal<br />
México. Ta sw<strong>en</strong>ta te’ak’etik, stak’ yich’ ta<strong>el</strong> ta<br />
jo’bajk’ mok wak bajk’ cha’oxchajp yanyantik<br />
smuk’ul te’etik, ay te ya staik lajuneb yo’winik<br />
snajt’ilal, le’ yich’ ta<strong>el</strong>a te Yax Te’, nujk’ul pat,<br />
ch’ujt’ te’ sok te guanacastle sbiil ta kaxlan k’op.<br />
| 74