Hizkuntza-politiken Urtekaria 2012 - Erabili.com

ekaina ekaina ekaina ekaina ekaina ekaina ekaina ekainaEuskararen erreparazioaPaleolitoan, orain dela milaka urte asko,Lascauxtik Altamirara zabaldu zen haitzuloetakozibilizazio bakarraren garapen dinamikoarenbaitan eta naturarekin harremanetan sortu zeneuskal kultura.Historiaurretik gaur arte, euskara sortu, eratu etagaratu dugu elkarrekin Pirinioen bi aldeetan. Etaeuskara da gaur Europako hego-mendebaldeanPaleolitotik irauten duen lekuko bizi bakarra;garai hartan euskarak inguruan zituen hizkuntzaguztiak desagertu dira.Duela 2.000 urte, Aturri eta Garona ibaienartean, euskal leinua bizi zen. Akitaniakohilarrietan aurkitu dira euskarazko lehen hitzak,latinezko hitzen artean: andere, bihox, cison,nescato, sembe, umme... Handik aurrera,baskoien hizkuntza zaharra, euskara, latinarekinbizi izan zen urte asko; eta gero, baita latinetiksortu ziren erromantzeekin ere.IritziaGaztelaren 1.200. 2012/06/15urteko eta 1512kokonkisten ondoren,Nafarroa Behereanindependentzia jarraituzuen 1620 arte. Eta Nafarroako gorteekeuskara bultzatu zuten: 1571n, JoannesLeizarragak Bibliaren lehenengo euskarazkoitzulpena egin zuen, Nafarroako Erregina JoanaIII.a Albretekoaren aginduz.Orain dela 1.000 urteko testuek diote «[Nabarra]herriko hizkuntza naturala» euskara dela;«denbora hartako nafar erregeek euskarazerabilten beren hizkuntza pertsonal eta naturalbezala»; Antso VI.a Jakitunak 1167ko agiribatean lingua navarrorum deitzen dio euskarari.Hau da, nafarren hizkuntza.1545ean, Bernart Etxeparek euskarazkolehenengo liburua idatzi zuen NafarroaBeherean, Linguae Vasconum Primitiae, eta[1564 — 1567] Joan Perez Lazarragak bereeskuizkribua Arabako lautadan, zeinetan EuskalHerria terminoa idatzirik agertzen den lehenengoaldiz: «anchinaco liburuetan / çeñetan dituteçautu / eusquel erriau nola eben / erreguebatec pobladu».1643an, Axular idazle nafarrak aditzera emanzuen euskararen hedadura: «Zeren anhitz moldezeta diferenteki minzatzen baitira euskal herrian.Nafarroa garaian, Nafarroa Beherean,Zuberoan, Laphurdin, Bizkaian, Gipuzkoan,Alaba herrian, eta bertze anhitz lekhutan».Axularrek eta Sarako eskolak euskal kulturarenloraldia ekarri zuten.1843an, bi mende beranduago, Victor Hugoidazle frantziarrak, Euskal Herrira egin zuenbidaian, Nafarroako eskualde zabalak bisitatuzituen. Euskaraz bizi direla dio etaeuskararenganako maitasun suharra aipatzen du.«Espainiera hemen hizkuntza arrotza da,frantsesa bezalaxe».