02.06.2013 Views

Attuario Michele Guerra, Documenti per la città di Aversa, Aversa ...

Attuario Michele Guerra, Documenti per la città di Aversa, Aversa ...

Attuario Michele Guerra, Documenti per la città di Aversa, Aversa ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

scribere illum commisimus <strong>per</strong> manus mundus<br />

<strong>di</strong>aconus Atque primi Scrinius. nostri<br />

episcopii. mense et in<strong>di</strong>ctione supranominata.<br />

et propriis manibus meis hic me testavi.<br />

Petrus qui supra episcopus Sancte se<strong>di</strong>s<br />

iubenaciensis ecclesie.<br />

Archipresbyter qui supra jacinthus ego<br />

confiteor me coram testa fuisse.<br />

ζνληπαο ηνπξκαξρηο (2)<br />

Angelus sacer et primicerius qui supra<br />

ego.<br />

Ego iohannes presbyter ex parte<br />

monasterius<br />

Note:<br />

(1) Ex hoc Diplomate quidam Iuvenaciensis Episcopus<br />

nobis innotescit Ughello solertissimo Italorum<br />

Antistitum Chronographo haud com<strong>per</strong>tus, qui ex<br />

veterum monumentorum inopia sic ait: Ejus (Juvenacii)<br />

Praesulum continuatam seriem haud potuimus<br />

expiscari, quam modo interrupte dabimus, ex certis<br />

probatisque monumentis (Ital. Sac. Vol. VII. col. 270).<br />

Si autem chronologicarum notarum rationem habere<br />

velimus, <strong>di</strong>cendum nobis est episcopum Petrum<br />

praesentis Diplomatis auctorem, ante alium Antistitem<br />

Ioannem nuncupatum, qui an. 1071 Casinensis<br />

Ecclesiae de<strong>di</strong>cationi interfuit, atque secundo quidem<br />

loco inter ejusdem civitatis Praesules ab ipso Ughello<br />

memoratur, Iuvenacensem sedem tenuisse.<br />

(2) Τνπξκάξρηο ac rectius Τνπξκάξρεο in inferiorum<br />

temporum tum graecis tum <strong>la</strong>tinis monumentis quam<br />

saepissime occurrit, maximeque in nostri Ducis Argyri<br />

Diplomate anno 1054 exarato, quod praec<strong>la</strong>rissimus<br />

vir, omnigenaque prae<strong>di</strong>tus doctrina Angelus Antonius<br />

Scottius non vulgari eru<strong>di</strong>tionis segete enucleatum, in<br />

luminis auras produxit. Hujscemo<strong>di</strong> verba in ipso<br />

<strong>di</strong>plomate deprehenduntur παξεγγηώκεζα γξ θα<br />

μαζθιηδόκεζα πζη ηνο ύθ‟ήκαο πό ηε<br />

Τνπξκάξρσλ. In <strong>la</strong>tina quoque membrana quam sub<br />

numero DL e<strong>di</strong><strong>di</strong>mus, ejusdem vocis, de qua sermo<br />

nobis est, mentio habetur Signum sancte crucis et<br />

manus mee Iohannes qui fui olim Turmarchus. Quod<br />

vero ad suam spectat significationem, heic proderit<br />

animadvertere, saepe ad denotandum militum manus<br />

Ducem id nominis fuisse usurpatum, sicuti apud<br />

Theophantem ann. XVII. Heraclii: πίπηεη νλ λ η<br />

πνιέκ ό Ραδάηεο θα νί ηξηο Τνπξκάξραη ησλ<br />

πεξζλ. Hoc quoque nomine denotatur is qui alicui<br />

provinciae regundae praeficeretur, nam vox turma ad<br />

regionem in<strong>di</strong>candam apud me<strong>di</strong>ae Graecitatis ac<br />

Latinitatis Scriptores procul dubio adhibetur. (Leo Tact.<br />

C. 4 § 8) (Cangius Glos. med. et inf. <strong>la</strong>t. V.<br />

Turmarcha). Vel in monumentis quibus Camillus<br />

Pellegrinus Langobardorum collocupletavit historiam,<br />

haec verba deprehenduntur: his <strong>di</strong>ebus Theodorus<br />

Turmarcha Benevento praeeferat: quo quidem in loco<br />

recte Cangius autumavit, ejusque sententiam postea<br />

Scottius comprobavit, nullo quidem pacto Turmaca,<br />

con le mie proprie mani questo io sottoscrissi.<br />

Io anzidetto Pietro, vescovo del<strong>la</strong> santa<br />

sede del<strong>la</strong> chiesa iubenaciensis.<br />

L‟anzidetto Giacinto arcipresbitero io<br />

riconosco che davanti a me è stato testimone.<br />

Io Sonipa turmarca.<br />

Io anzidetto Angelo, sacerdote e primicerio.<br />

Io Giovanni presbitero <strong>per</strong> conto del<br />

monastero.<br />

(1) Da questo <strong>di</strong>ploma invero ci si rende noto un Vescovo<br />

Iuvenaciensis non sco<strong>per</strong>to da Ughelli, solertissimo<br />

Cronografo degli Antistiti Italiani, il quale <strong>per</strong> <strong>la</strong> scarsità<br />

dei documenti antichi così <strong>di</strong>ce: “Non potemmo indagare<br />

<strong>la</strong> serie continua dei Presuli <strong>di</strong> quel<strong>la</strong> Diocesi<br />

[Giovinazzo], che daremo solo in modo frammentario, in<br />

base a documenti certi e provati” (Italia Sacra, vol. VII,<br />

col. 270 720). Se poi vogliamo avere ragione dei<br />

riferimenti cronologiche, dobbiamo <strong>di</strong>rci che il Vescovo<br />

Pietro, autore del presente <strong>di</strong>ploma, resse <strong>la</strong> sede <strong>di</strong><br />

Giovinazzo prima <strong>di</strong> un altro Antistite chiamato Giovanni,<br />

che nell‟anno 1071 fu presente al<strong>la</strong> consacrazione del<strong>la</strong><br />

Chiesa <strong>di</strong> Cassino, e invero è ricordato dallo stesso Ughelli<br />

come secondo tra i Presuli del<strong>la</strong> stessa <strong>città</strong>.<br />

(2) Τνπξκάξρηο, e più correttamente Τνπξκάξρεο, nei<br />

documenti sia greci che <strong>la</strong>tini dei tempi antichi occorre<br />

assai spesso, e soprattutto nel nostro Diploma del Duca<br />

Argyrus scritto nell‟anno 1054, che Angelo Antonio Scotti,<br />

uomo illustrissimo e ricco <strong>di</strong> ogni genere <strong>di</strong> dottrina, portò<br />

al<strong>la</strong> luce dopo averlo sviscerato con non comune messe <strong>di</strong><br />

eru<strong>di</strong>zione. Parole <strong>di</strong> questo tipo si prendono nello stesso<br />

<strong>di</strong>ploma: “infatti, incoraggiamo e ren<strong>di</strong>amo sal<strong>di</strong> tutti i<br />

subor<strong>di</strong>nati a causa dei Turmarchi”<br />

Anche nel<strong>la</strong> <strong>per</strong>gamena <strong>la</strong>tina che abbiamo pubblicato<br />

sotto il numero DL, si ha menzione dello stesso termine <strong>di</strong><br />

cui stiamo par<strong>la</strong>ndo: “Segno del<strong>la</strong> santa croce e del<strong>la</strong><br />

mano <strong>di</strong> me Giovanni, che fui un tempo Turmarca”. Per<br />

ciò che invero riguarda il suo significato, a ciò gioverà<br />

osservare che tale nome fu spesso usato <strong>per</strong> denotare il<br />

Condottiero <strong>di</strong> una schiera dei soldati, come presso<br />

Teofante nell‟anno XVII <strong>di</strong> Eraclio: “<strong>per</strong>isce dunque nel<strong>la</strong><br />

battaglia ό Ραζάτης e i tre Τurmarchi dei Persiani”<br />

Con questo nome è anche designato chi è messo a capo a<br />

reggere una provincia. Infatti, <strong>la</strong> voce turma dagli Storici<br />

del<strong>la</strong> me<strong>di</strong>a Grecità e Latinità è senza dubbio ado<strong>per</strong>ato<br />

<strong>per</strong> in<strong>di</strong>care una regione (Leo Tact., cap. 4 § 8) (Du Cange,<br />

Glos. med. et inf. <strong>la</strong>t., v. Turmarcha). Anzi in documenti<br />

con i quali Camillo Pellegrino arricchì <strong>la</strong> storia dei<br />

Longobar<strong>di</strong>, si prendono queste parole: “in questi giorni<br />

presiedeva il Turmarca Teodoro ”: invero in tale punto Du<br />

Cange giustamente sostenne, e successivamente Scotti<br />

confermò <strong>la</strong> sua opinione, che <strong>di</strong> certo in nessun modo<br />

dovesse leggersi Turmaca, quasi che fosse un cognome,<br />

ma piuttosto Turmarcha, che infatti era il titolo con cui<br />

46

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!