Eindrapport Lessen Uit Recente Arbeidsmigratie - Tweede Kamer

68 Versantvoort, Vossen, van der Ende, et al.
(2006).
69 Berg, van den, Brukman en van Rij (2008).
70 Heyma, Berkhout, van der Werff en Hof
(2008).
4 ARBEIDSMARKT
4.1 Inleiding
Sinds 1 mei 2007 is er voor alle Midden- en Oost-Europese landen die in
2004 tot de Europese Unie zijn toegetreden sprake van vrij verkeer van
werknemers naar Nederland. Om de arbeidsmigratie vanuit deze landen
in goede banen te leiden heeft het kabinet het zogenaamd «flankerend
beleid» ingezet. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
(SZW) heeft daarin een leidende rol, waarbij andere ministeries zijn
betrokken. Het flankerend beleid raakt met name drie elementen: goede
arbeidsvoorwaarden, adequate huisvesting en controle op naleving
hiervan. Dit beleid moest ertoe bijdragen dat nieuwe werknemers krijgen
waar ze recht op hebben (goede arbeidsvoorwaarden en huisvesting) en
dat concurrentievervalsing wordt tegengegaan. In dit, en de volgende
hoofdstukken, komt de werking van dit beleid aan de orde.
In dit hoofdstuk staat de vraag centraal in hoeverre recente arbeidsmigratie
heeft geleid tot problemen op de Nederlandse arbeidsmarkt, zoals
verdringing, oneerlijke concurrentie, verloningsfraude en misbruik van de
werknemers. Ook wordt ingegaan op de instrumenten die zijn ingezet om
problemen tegen te gaan en de werking daarvan. Deels gaat het om
instrumenten uit het flankerend beleid, maar deels ook om bestaande
instrumenten op het terrein van arbeidsmarkt. Tot slot wordt in dit
hoofdstuk ingegaan op de mate waarin Midden- en Oost-Europeanen
gebruik maken van de sociale zekerheid. Daarmee wordt antwoord
gegeven op onderzoeksvragen 5 tot en met 7.
4.2 Verdringing: macro gezien beperkt, lokaal en sectoraal een
reëel probleem
Als het aanbod van arbeidsmigranten leidt tot een daling van het aantal
banen voor binnenlandse werknemers is er sprake van verdringing. Vaak
heeft verdringing niet direct te maken met het verlies van een baan door
de komst van een arbeidsmigrant, maar met het moeilijker kunnen vinden
van een baan als gevolg van het grotere aanbod van arbeid door
arbeidsmigratie. Arbeidsmigratie is in deze gevallen een substituut voor
het binnenlandse arbeidsaanbod.
In onderzoek van Ecorys uit 2006 werd ingeschat dat bij het openstellen
van de grenzen per honderd arbeidsmigranten vijfentwintig banen van
ingezetenen verloren kunnen gaan. 68 Een onderzoek van Regioplan wijst
erop dat de verdringing, macro gezien, waarschijnlijk lager is dan in 2006
werd verwacht. Volgens dat onderzoek is 25 procent een overschatting,
het percentage ligt eerder tussen de tien en twintig procent. 69 In
onderzoek van SEO Economisch Onderzoek uit 2008 werd geconcludeerd
dat voor de periode 1999–2005 geen sprake was van verdringing van
binnenlandse werknemers door de komst van langdurige arbeidsmigranten
(arbeidsmigranten die hier langer dan vier maanden zijn) uit
Midden- en Oost-Europa. 70
De komst van tijdelijke arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa
heeft in die periode wel een negatief effect gehad op het aantal banen
voor Nederlandse werknemers. De omvang van dat effect is echter
beperkt. Een verdubbeling van het aandeel tijdelijke arbeidsmigranten uit
Midden- en Oost-Europa levert een verlaging van het aantal banen voor
Nederlandse werknemers op van 0,07 procent. Dat betekent dat bij een
verdubbeling van het aandeel tijdelijke arbeidsmigranten uit Midden- en
Tweede Kamer, vergaderjaar 2011–2012, 32 680, nr. 4 47