Eindrapport Lessen Uit Recente Arbeidsmigratie - Tweede Kamer

74 Verslag openbaar gesprek met de heer
Kerstens, voorzitter FNV Bouw, 16 juni 2011.
75 Aanhangsel van de Handelingen 2010–2011,
nr. 1521.
76 De commissie is zich ervan bewust dat het
niet gaat om uitbuiting in de juridische
betekenis van het woord.
je zelfstandige bent.» 74
Op 1 januari 2011 stonden er in Nederland 18 227 zzp’ers uit Midden- en
Oost-Europa, waaronder 7831 Bulgaren en Roemenen, ingeschreven bij
de Kamer van Koophandel. Het is onbekend hoeveel zzp’ers uit Midden-
en Oost-Europa in Nederland werken terwijl zij staan ingeschreven bij de
Kamer van Koophandel in het land van herkomst of helemaal niet staan
ingeschreven. De Belastingdienst bepaalt of een zzp’er aan de
voorwaarden voor zelfstandig ondernemerschap voldoet. De Arbeidsinspectie
controleert of vreemdelingen die geen vrije toegang tot de
arbeidsmarkt hebben (zoals Roemenen en Bulgaren), zich niet door
middel van (schijn) constructies op oneigenlijke wijze alsnog op de
Nederlandse arbeidsmarkt begeven en treedt zo nodig op als daartoe
aanleiding is. Tot aan november 2010 heeft de Arbeidsinspectie in 2010
637 zzp’ers aangetroffen waarvan er 198 als schijnzelfstandige zijn
aangemerkt. Dit betekent dat de werkzaamheden niet geheel zonder
gezagsverhouding worden verricht. Tegen de werkgevers van de
schijnzelfstandigen uit Bulgarije en Roemenië heeft de Arbeidsinspectie
een boeterapport opgemaakt voor het ontbreken van de benodigde
tewerkstellingsvergunningen. De Arbeidsinspectie koppelt die resultaten
terug aan de Belastingdienst, die daardoor naheffingen en boetes kan
opleggen. Van deze schijnzelfstandigen was 86% afkomstig uit Bulgarije. 75
Bij het intrekken van de Verklaring Arbeidsrelatie (VAR) bleek dat veel van
deze schijnzelfstandigen zelf niet weten dat zij zijn ingeschreven bij de
Kamer van Koophandel. Deze onwetendheid kan tot uitbuitingssituaties
leiden. 76
De heer Kerstens: «Schijnzelfstandigen zijn mensen die feitelijk als
werknemer werkzaam zijn, maar zelfstandig heten dan wel genoemd
worden om alle regels te omzeilen.... Zij stappen in Polen als bouwvakker
de bus in en blijken ineens als zelfstandige zonder personeel uit te
stappen. Nog gekker: ze gaan als werknemer het dak op, vallen op de
grond en ergens daartussen zijn ze zelfstandige geworden.» 74
Volgens de Belastingdienst komt schijnzelfstandigheid vooral voor in
bedrijfstakken waar sprake is van handenarbeid. 77 Mogelijk gaat het
vooral om werknemers uit de EER die nog niet vrij als werknemer in
Nederland mogen werken, zoals Bulgaren en Roemenen. Omdat
onderzoek naar deze vorm van verdringing ontbreekt, is het niet mogelijk
om de mate van verdringing door zzp’ers uit Midden- en Oost-Europa vast
te stellen.
Uit een analyse van buitenlandse lectuur blijkt dat het probleem van de
schijnzelfstandigen geen typisch Nederlands probleem is. Ook in België
en Duitsland komt dit voor. In Duitsland geeft het Bundesministerium der
Finanzen aan dat er sinds de toetreding van de nieuwe lidstaten misbruik
wordt gemaakt van de vrijheid van vestiging en dienstverlening door
schijnzelfstandigheid of onrechtmatige detacheringen. Op deze wijze
kunnen de wetten inzake de sociale verzekeringen, belastingen en
arbeidsrecht omzeild worden. De Duitse regering heeft in mei 2005 een
task force ingesteld om dit misbruik tegen te gaan. Sindsdien is een aantal
maatregelen genomen. Zo worden de controles op zwartwerken en
illegale arbeid in de betreffende sectoren geïntensiveerd. Daarnaast wordt
de samenwerking tussen verschillende instanties van de federale regering
en de deelstaten, onder andere door samenwerkingsovereenkomsten,
verbeterd (bijvoorbeeld tussen belastingdienst, arbeidsbureaus en
vreemdelingendienst).
77 http://www.ser.nl/nl/publicaties/adviezen/2010–2019/2010/b29123/~/media/DB_Deeladviezen/2010_2019/2010/b29123/position_papers/Belastingdienst_Positionpaper.
Tweede Kamer, vergaderjaar 2011–2012, 32 680, nr. 4 49