Eindrapport Lessen Uit Recente Arbeidsmigratie - Tweede Kamer

71 Kamerstuk 32 680, nr. 9.
72 De Bakker, Frouws, Jongeneel en Slangen
(2004) en mondelinge bijdrage van G.
Engbersen aan het congres van Nidi-NVD-CBS
30 maart 2011.
Oost-Europa gemiddeld 1 op de 1400 binnenlandse werknemers wordt
verdrongen. Dit effect is gebaseerd op de periode 1999 tot en met 2005,
waarin in een flink aantal sectoren het aandeel tijdelijke arbeidsmigranaten
uit Midden- en Oost-Europa daadwerkelijk meer dan verdubbeld is.
Verdringing van bestaande werkgelegenheid door tijdelijke arbeidsmigranten
uit Midden- en Oost-Europa is dus over het algemeen een beperkt
fenomeen, maar kan lokaal en sectoraal reële gevolgen hebben.
Naar aanleiding van dat onderzoek en het openbaar gesprek met een van
de auteurs, de heer Heyma, heeft de commissie SEO Economisch
Onderzoek de opdracht gegeven een update te maken van het
voorgaande onderzoek, omdat werd verwacht dat het openstellen van de
grenzen in mei 2007 en de economische crisis mogelijk een ander beeld
zou geven. Dit deelonderzoek is opgenomen in de bijlagen bij dit
eindrapport. 71 SEO heeft in het onderzoek een update kunnen maken voor
de periode 2005–2008 voor langdurige arbeidsmigranten. Latere jaren
konden helaas niet mee worden genomen, gezien de beperkingen in de
data. Uit dat onderzoek komt over het algemeen eenzelfde beeld naar
voren als uit het vorige onderzoek.
Hoewel het aantal arbeidsmigranten uit de Midden- en Oost-Europa in de,
door SEO onderzochte periode 2005–2008 is verdubbeld, heeft de komst
van langdurige arbeidsmigranten uit de Midden- en Oost-Europa in
1999–2008 geen significant netto effect gehad op het aantal banen van
Nederlandse werknemers. Kennelijk is de arbeidsmarkt goed in staat
geweest om met het extra arbeidsaanbod om te gaan. Wel zijn er soms
positieve effecten in groeisegmenten: daar blijkt arbeidsmigratie vaak
complementair aan het binnenlands aanbod. Ook zijn er soms negatieve
effecten in krimpsegmenten: daar blijkt arbeidsmigratie vaak concurrerend
met binnenlands aanbod. Deze effecten zijn echter beide in
omvang zo onbetekenend, dat het netto effect nul is. In de korte periode
na de afschaffing van de verplichte tewerkstellingsvergunning (mei 2007
t/m december 2008) lijkt de binnenlandse arbeidsmarkt geenszins
getroffen door de toegenomen arbeidsmigratie. 71
De verdringing door tijdelijk arbeidsmigranten is regionaal en sectoraal
bepaald. Bovendien is het aannemelijk dat er meer verdringing is
naarmate de werkloosheid stijgt. De arbeidsmigranten uit Midden- en
Oost-Europa zullen bovendien vooral specifieke groepen verdringen:
Turkse en Marokkaanse werknemers. 72
Verdringing door schijnzelfstandigheid
In sectoren waar sprake is van een groot aanbod van zelfstandige
diensten kan sprake zijn van een toename van bedrijven uit Midden- en
Oost-Europa ten koste van Nederlandse zelfstandigen. Zo zijn er signalen
dat in de bouw werknemers worden vervangen door zelfstandigen zonder
personeel (zzp’ers) en dat Nederlandse zzp’ers worden vervangen door
zzp’ers uit Midden- en Oost-Europa. Er is dan sprake van schijnzelfstandigheid.
Alhoewel de negatieve effecten daarvan worden gevoeld, is het
moeilijk vast te stellen om hoeveel gevallen het gaat. De aannemersfederatie
Bouw & Infra Nederland schatte dat medio 2009 er meer dan 100 000
zzp’ers op bouwplaatsen werkzaam zouden zijn, waarvan er ongeveer
70 000 werken als schijnzelfstandige. 73
De heer Kerstens: «Zowel in Brussel als in Den Haag zijn boekenkasten
volgeschreven en zijn er allerlei regels gemaakt over het netjes
vormgeven van het vrije verkeer, maar je kunt al die regels opzij zetten als
73 http://www.ser.nl/nl/publicaties/adviezen/2010–2019/2010/b29123/~/media/DB_Deeladviezen/2010_2019/2010/b29123/position_papers/aannemersfederatie_Positionp
Tweede Kamer, vergaderjaar 2011–2012, 32 680, nr. 4 48