nowa ukraina

102 Hałyna Kuc
problem polega na tym, że zasadnicze stanowiska dwóch największych sił politycznych
cechują diametralne różnice, co a priori uniemożliwia wszelkie kompromisy.
Już widoczna część góry lodowej tych rozbieżności ilustruje znaczne niezgodności w
poglądach na wewnątrzpolityczną sytuację w kraju, jak również na priorytety w polityce
zewnętrznej. Można wymienić sporo przyczyn, które doprowadziły do takiego
konfliktu. Z pewnością za najistotniejszy wypada uznać czynnik geopolityczny oraz
przeszłość radziecką. Przy tym nie można zapomnieć, że powyższe czynniki nabierały
coraz większego znaczenia z powodu ciągłych odwołań do konfliktu wartości na
poziomie socjologiczno-kulturowym. Zatrzymam się więc na samym problemie konfliktu
wartości, jego przyczynach oraz źródłach.
Wachlarz partyjny współczesnej Ukrainy na pierwszy rzut oka sprawia wrażenie
bardzo zróżnicowanego. Ale to wrażenie szybko znika przy szczegółowym zapoznaniu
się ze stanowiskami partii. Ich znaczna liczba niemal nie wykazuje niezgodności
w kwestiach ideologicznych. Można natomiast odnieść wrażenie, że „strój ideologiczny”
zakładają one wyłącznie, by wziąć udział w przedstawieniu o nazwie „wybory”.
Co więcej, w poszczególnych przypadkach nasuwa się skojarzenie z aksjomatem
w geometrii Euklidesa o prostych równoległych, które nigdy się nie przetną.
Paralelne istnienie ideologii i odrębnych partii wzmacnia ową asocjację, dewaluując
właściwie w masowej świadomości pojęcie „partii”. Zatem większość ukraińskich
ugrupowań partyjnych jedynie ukrywa się za parawanem ideologii, deklarując je
podczas sezonu wyborczego. W okresie pomiędzy wyborami kontynuowane jest równoległe
i rozmyte współistnienie jednych i drugich.
Swoistym „wyrokiem” w sprawie obecności oraz ważności komponentu ideologicznego
w programach partii i bloków politycznych, które weszły do parlamentu
2006 r., stał się „werdykt” ukraińskiego dziennikarza Ołeksandra Makarowa. Uważa
on, że wszystkie one posiadają jednakową ideologię — ideologię socjalnie zorientowanej
gospodarki liberalnej z odcieniem konserwatywnym. Wobec tego w prostym
rozumieniu żadna ideologia nie istnieje 1 . Bardziej przekonującego określenia
braku ideologii w klasycznym rozumieniu tego pojęcia nie warto szukać. Otóż każda
z doktryn ideologicznych (liberalizm, socjalizm, konserwatyzm) przewiduje wybór
własnej drogi rozwoju, alternatywnej w stosunku do innych doktryn. Jest to przede
wszystkim wybór pewnych ekonomicznych reguł istnienia, ładu politycznego itd.
Właśnie dlatego ideologia nie występuje jako czynnik mogący połączyć działania
parlamentarzystów, ponieważ niewykonalne jest zjednoczenie czegoś, czego zjednoczyć
się nie da.
Koniecznie należy podkreślić, że formalnie partie ukraińskie umiejscawiają się
w hierarchicznej perspektywie klasycznego rozumienia przynależności ideologicznej,
przy czym najczęściej widzą one siebie w roli wyznawców (a nawet — obrońców!)
pewnych wartości, które niekiedy nie współbrzmią z zadeklarowanymi postulatami
ideologicznymi. Zorientowanie na wartości, a nie na doktryny ideologiczne
jest charakterystyczną cechą większości partii politycznych współczesnej Ukrainy.
Dlaczego przewagę nadaje się wartościom oraz zasadom, a nie ideologicznym
przekonaniom? Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba poznać najistotniejsze różnice
pomiędzy orientacją na wartości a przekonaniami ideologicznymi, między którymi
trudno przeprowadzić linię podziału. Odwołam się do Heinricha Rickerta, który
uważał, że wyjątkową sferą ludzkiego zaangażowania, gdy pojedyncze zjawiska
1 А. Макаров, Мифология современной Украины, Краткий курс, [w: ] „Дзеркало тижня”
2006, nr 15 (594), zob. http://www.zn.kiev.ua/ie/show/594/53243/.