nowa ukraina

Ukraina — walka o władzę czy zderzenie cywilizacji? 117
rozpuszcza indywidualności w swojej nieformalnej, pozazmysłowej totalnej strukturze.
Tutaj wszystko splata się w jedną całość: świadome i podświadome, racjonalne
i irracjonalne, afektywne i kontrolowane, logiczne i intuicyjne. Naród–etnos
sam przypomina indywidualność, tylko indywidualność ponadindywidualną, gdzie
wszyscy stają się jednością. Dusza narodu — podkreśla Karl Jung — jest nieco bardziej
skomplikowaną strukturą, niż dusza indywidualna 1 . Naród–etnos odtwarza
indywidualności tylko wówczas, gdy w swym rozwoju osiąga granice formowania
się wysokiej kultury; począwszy od tej fazy najczęściej jest niezłomny, nieugięty, ale
irracjonalnie niezrównoważony, kierowany kolektywną podświadomością. Natomiast
w koncepcji naród–państwo indywidualność od początku jest względnie oddzielona
od narodu. Ponadto taki stan jest warunkiem kształtowania się narodów.
Dlatego to, co indywidualne i narodowe, nigdy tu całkowicie się nie zbiega, a to, co
narodowe, posiada świadomy, racjonalnie uporządkowany, zabarwiony politycznie
i wyważony charakter 2 .
Należy z przykrością przyznać, że ukraiński proces narodowy jest przykładem
najgorszego wariantu: hybrydyzacji ujemnych stron pierwszego i drugiego. Obywatele
Ukrainy posiadają państwo, ale nie mają odpowiedniej kultury narodowej,
która zdeterminowałaby demokratyzację społeczeństwa i proces kształtowania się
indywidualności. Brakuje także jednolitego etnosu, zamiast tego jest wrzenie irracjonalnej
kolektywnej podświadomości w życiu społecznym i politycznym. Trzy etniczno-społeczne
składniki — ukraińskość, rosyjskość i „narodowość sowiecka” —
nie tolerują się nawzajem i jednocześnie nie tolerują państwa. Wszystkie one funkcjonują
na poziomie podświadomości, generując agresywną nietolerancyjność konkretnych
archetypów 3 .
Analizując kataklizmy narodowe, Karl Jung napisał: Archetypy są jak koryta
rzek, które niekiedy wysychają, ale nawet w takim stanie mogą być ujawnione
w jakimkolwiek momencie. Archetyp jest podobny do starego koryta, wzdłuż którego
w ciągu wielu stuleci płynie woda życia, tworząc sobie oddzielny głęboki kanał.
Im dłużej płynie woda tym kanałem, tym większe prawdopodobieństwo, że
wcześniej czy później powróci do starego koryta (…). Życie narodów — to ogromny,
rwący potok, którego człowiek nie jest w stanie kontrolować, i znajdujący się
w rękach Tego, Kto zawsze jest silniejszy od ludzi (…) 4 .
Archetypy kolektywnej podświadomości są zawsze utajone, zaznaczają się
w świadomości narodu w postaci symboli i stają się znakami pamięci narodu, jego
zdolności do przetrwania i adaptacji. Podstawą niekonsekwencji postaw ukraińskich
jest sprzeczność między kolektywną podświadomością wszystkich trzech składników
procesu narodowotwórczego a istotnym ogniwem cywilizacji — państwem.
Rozwikłanie owej sprzeczności zbalansowania czynników zewnętrznych i wewnętrznych,
archetypów i cywilizacji wpływa na kulturę duchową. Z jednej strony kultura
jest niczym innym jak procesem ciągłego przekodowywania irracjonalnych impulsów
kolektywnej podświadomości w formuły racjonalne, procesem „wyparowywania”
energii podświadomej grawitacji w wartości kultury i demokracji, procesem
przetwarzania irracjonalnych synkretycznych etnosów i pseudoetnosów w naród jako
wspólnotę kulturową, jako zbiór oddzielnych indywidualności. Z innej strony to
właśnie kultura jest siłą produktywną zdolną do odtworzenia adekwatnej podświadomości
cywilizacji, to znaczy państwa. Według recept kultury muszą tworzyć się
1 К. Юнг, Душа и миф. Шесть архетипов, Київ 1996, s. 191.
2 І. Пасько, Я. Пасько, Громадянське суспільство і національна ідея, Донецьк 1999,
s. 184.
3 К. Юнг, Психология и алхимия, Москва 1996, s. 179.
4 Ibidem.