nowa ukraina

78 Jacek Lubecki, Andrew Drummond
czyli byłe tereny Imperium Rosyjskiego, jako ekwiwalent terenów pohabsburskich.
Co gorsza, Transylwania była częścią węgierskiej połowy imperium, według Franzienettiego,
wcale nie liberalnej. Roper i Fesnic milcząco uznali, że podnoszenie tematu
liberalnej kultury politycznej byłoby problematyczne w kontekście ich artykułu
— zamiast tego zastosowali huntingtonowską logikę cywilizacyjną — w ich
ujęciu Transylwania i Hałyczyna (w ich studium cała Ukraina Zachodnia) różnią się
od reszty Rumunii i Ukrainy dziedzictwem „cywilizacji zachodniej”. Ostatecznie
Roper i Fesnic niewiele mieli do powiedzenia o specyfice pohabsburskiej kultury
politycznej i o mechanizmach jej przetrwania.
W naszym artykule postaramy się zaradzić wadom artykułu Ropera i Fesnica
oraz porównać zachowania wyborcze polskiej i ukraińskiej ludności zamieszkałej na
terenach byłej Galicji na poziomie zachowań indywidualnych i odwołując się do
klasycznego pojęcia liberalnej kultury politycznej. Zanim do tego przystąpimy, proponujemy
przegląd istniejącej literatury.
Galicja polska — literatura i debata
Hipoteza zaborowa jest pojęciem dobrze znanym w polskiej literaturze politologicznej
i podnoszonym jako element wyjaśniający odmienne zachowania i wartości
polityczne ludności zamieszkującej tereny dawnych zaborów: pruskiego, rosyjskiego
i austriackiego (i „ziemie odzyskane”) już od roku 1989 10 . Od początku też
jest to temat kontrowersyjny, a zwłaszcza „fenomen Galicji” jest i był przedmiotem
żywej debaty. Fakt, że Polska nadal jest w pewnym stopniu konglomeratem 4 różnych
regionów, jest jednak niepodważalny i w naszym artykule dzielimy ją w następujący
sposób, uwzględniając granice województw z lat 1975–1999.
W miarę jak wybory i referenda, jak również sondaże i inne źródła danych potwierdziły
specyfikę Galicji jako najbardziej „prawicowego” oraz religijnie i socjalnie
zintegrowanego regionu historycznego Polski, pojawiły się próby szerszej interpretacji
tego zjawiska. Z grubsza debata galicyjska przybrała klasyczną formę,
w której tezy o charakterze „strukturalnym”, odwołujące się do współczesnych realiów
socjoekonomicznych tego regionu (wysoki stopień społecznej integracji i „zasiedziałości”
jego mieszkańców, specyficzna struktura ekonomiczna i wysoka
religijność jako funkcja ogólnego „tradycjonalizmu” regionu), starły się z tezami o
charakterze „kulturowym”, odwołującymi się do liberalnego (w sensie klasycznym)
dziedzictwa politycznego regionu jako najbardziej zdemokratyzowanej i obywatelskiej
(w sensie nowoczesnej, demokratycznej świadomości politycznej) części ziem
polskich w czasach zaborów i w latach międzywojennych 11 . Na tę naukową debatę
nałożyły się płytko ukryte pasje polityczne, ponieważ głosy sympatyzujące z prawicowym
charakterem Galicji naturalnie szukały wyjaśnienia jej polityczno-kulturowej
specyfiki w „pozytywnych” cechach regionu (dziedzictwo polityczne, wysoki stopień
integracji społecznej i religijności), zaś głosy o charakterze „lewicowym” faworyzowały
bardziej „strukturalne” tezy („zasiedziałość” i religijność jako, w gruncie
10 Zob. A. Florczyk, T. Żukowski, Nowa geografia polityczna Polski, op. cit.
11 J. Buszko, Kultura polityczna Galicji, Kraków 1974; B. Jałowiecki, Przestrzeń historyczna,
regionalizm, regionalizacja, [w:] Oblicza polskich regionów, red. B. Jałowiecki, 19–88,
Studia Regionalne i Lokalne, t. 50, Warszawa 1996; K. Sowa, Galicja jako fenomen historyczny
i socjologiczny, Kraków 1997; T. Zarycki, Polityczne profile regionów, [w:] Oblicza
polskich regionów , op. cit., s. 130–173, Studia Regionalne i Lokalne, t. 50; T. Zarycki,
O możliwych interpretacjach struktury polskiej przestrzeni politycznej, „Studia Regionalne
i Lokalne” 2000, nr 2, s. 35–51; idem, Region jako kontekst zachowań politycznych, Warszawa
2002.