nowa ukraina

24 Paweł Krokosz
nawet nagrody pieniężne za ujęcie żołnierzy przeciwnika — 2000 rubli za generała,
1000 za pułkownika, zaś każdy, kto zabił szwedzkiego żołnierza, mógł liczyć na 3
ruble. Piotr I raz jeszcze powołał się na pamięć swojego ojca — cara Aleksego, który,
przyjmując „naród ukraiński” pod swoją władzę, w pełni zagwarantował mu jego
prawa i wolności, obiecując nadal je honorować i karać śmiercią tego, kto je złamie
87 .
7 listopada car skierował uniwersał do samego Skoropadśkiego, w którym po
raz kolejny postanowił dać szansę powrotu Kozakom Mazepy: Wiadomo zarówno
nam, wielkiemu gosudarowi, jak i wam (...), jak były hetman, szalbierz i zdrajca
Mazepa zapomniał o strachu Bożym i danej nam swojej przysiędze (...), zdradził
i przeszedł do króla szwedzkiego, zabrał ze sobą generalną starszyznę i trzech pułkowników,
a mianowicie: mirhorodzkiego, pryłuckiego i łubieńskiego, a także
niektórych dowódców pułkowych i szeregowych Kozaków, z których, jak sądzę,
większa część przez niego, zdrajcę, została zwiedziona oszustwem i o jego zdradzieckim
zamiarze nie wiedziała. Dlatego my, wielki gosudar, biorąc w miłościwą
opiekę swoich poddanych całego narodu ukraińskiego, aby za przyczyną jego
zdrady nie zdarzyły się na Ukrainie bunty i zniszczenia, wydaliśmy ukazy swoje
skierowane do wszystkich, do narodu ukraińskiego (poddanych), wzywając ich
na zjazd do Głuchowa (...). I my, wielki gosudar, okazując miłosierdzie i tym poddanym
swoim, którzy zostali zwiedzeni zdradą Mazepy i w ręce nieprzyjaciela
[wydani — P.K.], oznajmiamy w tej gramocie (...), aby oni, mając nadzieję na naszą
wielkiego gosudara miłość, od nieprzyjaciela, króla szwedzkiego, i od niego
szalbierza i zdrajcy, odeszli i przybywali bez żadnego strachu (...) do ciebie, naszego
wiernego poddanego. Car zdecydował się przebaczyć również tym, którzy
wiedzieli o zamiarach Mazepy, lecz bali się mu przeciwstawić z racji sprawowanej
przez niego władzy. Na ostateczną decyzję odnośnie powrotu pod rozkazy Skoropadśkiego
pozostawiono miesiąc czasu. Po upływie tego terminu wszyscy „zdrajcy”
mieli zostać pozbawieni piastowanych dotąd godności oraz majątku na rzecz „wiernych
carowi” poddanych ukraińskich. Sami „zdrajcy” w przypadku schwytania mieli
zostać straceni, a ich rodzinom groziło zesłanie 88 .
9 listopada z carskiej kancelarii polowej w Głuchowie wyszło szereg uniwersałów
skierowanych do dowódców poszczególnych jednostek kozackich. Nakaźny
pułkownik pułku pryłuckiego, oprócz tradycyjnej informacji o „zdradzie” hetmana
i trzech jego pułkowników, otrzymał rozkaz wpuszczenia do Pryłuk rosyjskich oddziałów
generała-majora Grigorija Wołkońskiego, który miał wspomóc Kozaków
w przypadku uderzenia oddziałów wiernych Mazepie. Car zagroził, że jeśli Rosjanie
nie zostaną wpuszczeni do twierdzy, to Pryłuki podzielą los Baturyna. Podobnej
treści dokument trafił do komendanta twierdzy w Białej Cerkwi, z tą jednak różnicą,
iż znalazła się tam informacja mówiąca o wyborze nowego hetmana przez starszyznę
kozacką przy jednoznacznej akceptacji tego faktu przez przedstawicieli ukraińskiej
Cerkwi prawosławnej. W uniwersale do pułkownika kijowskiego Korowki, którego
jednostka została wysłana na pomoc wojskom hetmana wielkiego koronnego
Adama Sieniawskiego, znalazło się polecenie podporządkowania się nowo wybranemu
hetmanowi i ostrzeżenie przed „zwodniczymi odezwami” Mazepy. Identyczne
uniwersały trafiły do rąk pułkowników, hadziackiego Troszczynśkiego i białocerkiewskiego
Omelczenki, których oddziały latem 1708 r. znajdowały się pod ko-
87 П. и Б., op.cit., s. 282–284.
88 П. и Б., op. cit., s. 287–289; ПСЗРИ, t. 4, nr 2211, s. 425–426; O. Грушевський, op. cit.,
s. 38–39.