nowa ukraina

36 Christopher Ford
wewnętrzne siły powinny stanąć na czele Ukraińskiej Rewolucji Socjalistycznej 22 .
W gronie tych bolszewików, którzy jeszcze działali na Ukrainie, wykrystalizował się
nurt popierający koncepcje nezałeżnykiw i borot’bystiw; na jego czele stał Jurij Łapczynśkyj.
Federaliści okazali się niezdolni do założenia nowej partii, ale przyczynili
się do zmiany polityki Moskwy. Po trzech latach rewolucji w wielu rezolucjach i
odezwach Lenin i Trocki wykazali inicjatywę wsparcia Ukraińców.
Zimą 1919 r. borot’bysty podjęli poważne próby zdobycia hegemonii na Ukrainie,
nie zdołali jednak zgromadzić odpowiednich sił. Sądzili oni, że zwolennicy
niepodległości pokładać będą większe nadzieje w rozszerzeniu zdobyczy rewolucji.
Podobnie jak przeważająca część międzynarodowego ruchu robotniczego, borot’bysty
odnosili się do Kominternu z wielkim uznaniem, i gdy jego Komitet Wykonawczy
zalecił im zjednoczenie się z Komunistyczną Partią (bolszewików) Ukrainy, będącą
częścią Rosyjskiej Partii Komunistycznej, stanęli przed wyborem: pozostać odrębną
organizacją i walczyć o władzę, czy też zdecydować się na zjednoczenie. Zarówno
borot’bysty, jak i Lenin pragnęli uniknąć powtórzenia się konfliktu z 1919 r.,
obawiając się, że powrót antagonizmów między siłami lewicy otworzy przed wrogami
socjalizmu możliwości rewanżu.
Ten epizod wskazuje także na poważne rozbieżności w poglądach samego Lenina.
Konsekwentnie uprawiał on starą plechanowską politykę jednej partii, jednego
państwa, która zdążyła już zaszkodzić rewolucji. Zjednoczenie z borot’bystami
wywołało konflikty, jednak żadna ze stron nie uważała tego za porażkę. Komunistyczny
historyk Mojsej Rawycz-Czerkaśkyj przypuszcza, że właśnie pod wpływem
borot’bystiw bolszewicy ewoluowali od Rosyjskiej Partii Komunistycznej na Ukrainie
ku Komunistycznej Partii Ukrainy 23 . Fakt, iż nezałeżnyky utworzyli konkurencyjną
Ukraińską Partię Komunistyczną, uzmysławia, że dla wielu koncepcja monopartyjnego
państwa podporządkowanego Moskwie stanowiła wypaczenie celów
rewolucji. Podczas gdy w innych krajach partie komunistyczne powstawały drogą
jednoczenia różnych grup, na Ukrainie proces ten przebiegał w inny sposób.
Lenin i bolszewicy bez wątpienia nie dotrzymali obietnicy przeprowadzenia zjazdu
Rad zdolnego do decydowania o statusie Ukrainy. Zima 1920/1921 r. stała się
krytycznym punktem zwrotnym. Cieszące się szerokim poparciem próby odnowienia
samorządu robotniczego okazały się nieudane. Rewolucja socjalistyczna zaznała
porażki na Zachodzie, radziecka Ukraina przetrwała, ale przemieniła się w arenę
suchego biurokratyzmu i bonapartyzmu 24 . Upadły Rady — subiektywny czynnik,
dzięki któremu społeczny i narodowy wymiar rewolucji miały szansę pogodzenia,
natomiast locus władzy politycznej przeszedł w ręce wyższych organów władzy wraz
z nastaniem bolszewickiego termidoru.
Paradoksalne dziedzictwo ukraińskiej rewolucji
W 1920 r. wyczerpane siły radzieckie odparły wojska polskie. Zgodnie z traktatem
pokojowym Ukraina znów została podzielona i pięć milionów Ukraińców znalazło
się pod polskim panowaniem. Majstrenko konstatuje, że walka o suwerenną Ukraińską
SRR zaznała porażki nie wskutek rozwoju wewnętrznego ukraińskiego życia
politycznego, lecz poprzez zewnętrzny nacisk organizacji administracyjnej 25 .
22 „Червоний прапор” 1919, 21 grudnia.
23 M. Равич-Черкасский, История Коммунистической партии (большевиков) Украины,
Харьков 1923, s. 148.
24 Революція в небезпеці!, „Нова доба” 1920, 20 listopada.
25 I. Maistrenko, Borotbism: A chapter in the history of Ukrainian communism, New York,
NY, 1954, s. 196.