nowa ukraina

Kultura polityczna na terenach byłej austriackiej Galicji (Polska i Ukraina) 77
ile Kościół był mechanizmem przetrwania kultury wcześniej istniejącej, a na
ile tworzy on pewien typ zachowań politycznych w warunkach współczesnych.
Wysoki poziom obywatelskości na terenach byłej Galicji został zauważony
w literaturze politologicznej — na gruncie polskim już od 1989 r., kiedy w pierwszych
na wpół wolnych wyborach tereny byłego zaboru austriackiego okazały się
regionem o największej frekwencji wyborczej i najwyższym stopniu poparcia dla
Solidarności 5 . Wysoka frekwencja wyborcza i specyfika ukraińskiej Galicji/Hałyczyny
jako twierdzy Ruchu i obywatelskości została również szczegółowo opisana w
literaturze zachodniej 6 . O ile wiemy, do dzisiaj nikt jednak systematycznie i empirycznie
nie porównał polskiej i ukraińskiej Galicji w kwestii wspólnej kultury
politycznej. Nasze studium, oparte na sondażach zawartych w bazie danych
Studium Porównawczego Systemów Wyborczych (Comparative Study of Electoral
Systems — CSES), jest więc pierwszą próbą systematycznej i porównawczej analizy
skomplikowanego fenomenu.
Literatura — hipoteza habsburska
Hipoteza habsburska jest jedną z tocquevillowskich idei podnoszonych w debatach
o jakości demokracji powstałych na ruinach komunizmu. Francuski politolog
Jacques Rupnik jako jeden z pierwszych sformułował tezę, że te kraje postkomunistyczne,
które noszą dziedzictwo habsburskiego liberalizmu, z większą łatwością
tworzą instytucje demokratyczne 7 . Włoski historyk Guido Franzinetti skorygował tę
hipotezę, wskazując, że tylko austriacka część imperium austro-węgierskiego (Cislitawia)
była naprawdę zliberalizowana przed 1914 r. i tylko w byłych prowincjach
austriackich możemy mówić o dziedzictwie liberalnej kultury politycznej 8 .
W świetle empirycznych i porównawczych badań politologicznych hipoteza habsburska
została poddana weryfikacji w studium Stevena Ropera i Florina Fesnica 9 ,
w którym porównali oni zachowania wyborcze ludności zamieszkałej na terenach
ukraińskiej Galicji i rumuńskiej Transylwanii. W studium prowadzonym na poziomie
terytorialnym (41 okręgów rumuńskich i 26 obwodów ukraińskich) analiza statystyczna
wykazała, że dziedzictwo historyczne (czyli zmienna czysto terytorialna)
jest najważniejszym determinantem zachowań wyborczych, które na byłych terenach
habsburskich są odmienne niż w pozostałych regionach Ukrainy i Rumunii.
Konkretnie na terenach byłych Austro-Węgier ludność miejscowa znacznie częściej
głosowała na partie liberalne (prozachodnie) lub prawicowo-nacjonalistyczne, zaś
znacznie rzadziej na postkomunistyczną „lewicę”, populistów lub demagogiczne
„partie siły” reprezentujące wyborczą fasadę skorumpowanych klik rządowych.
Ponadto frekwencja wyborcza na byłych terenach habsburskich była wysoka, zaś
zmienna kulturowa była statystycznie ważna przy statystycznej kontroli warunków
socjoekonomicznych i zmiennych etnicznych.
Niestety pionierskie studium Fesnica i Ropera miało swoje mankamenty. Na
obszarze ukraińskim potraktowali oni całą Ukrainę Zachodnią, włączając Wołyń,
5 A. Florczyk, T. Żukowski, Nowa geografia polityczna Polski [w:] Wyniki badań — wyniki
wyborów 4 czerwca 1989, red. L. Kolarska-Bobińska, P. Łukasiewicz, Z.Reykowski, s. 275–
297, Warszawa 1990.
6 Klasyczne ujęcie to S. Birch, Interpreting the Regional Effect in Ukrainian Politics, „Europe–Asia
Studies” 2000, t. 52, nr 6, s. 1017–1041.
7 J. Rupnik, The Postcommunist Divide, „Journal of Democracy” 1997, t. 10, nr 1, s. 16–25.
8 G. Franzinetti, Le Elezioni Galiziane al Reichsrat. Working Paper. Alessandria-Italy: Department
of Public Policy and Public Choice „Polis” 2000.
9 S. Roper i F. Fesnic, Historical Legacies and Their Impact on Post-Communist Voting Behavior,
„Europe–Asia Studies” 2003, t. 55, nr 1, s. 119–131.