nowa ukraina

56 Grzegorz Pawlikowski
Urzędu Wojewódzkiego z 26 marca 1947 r., która, wobec nowej koncepcji rozwiązania
problemu obywateli narodowości ukraińskiej, nakazywała wstrzymać się
od wszelkich czynności związanych z repatriacją do ZSRR 83 . 17 lutego 1947 r. Władysław
Wolski zarządził wznowienie akcji przesiedleńczej w powiecie bialskim, hrubieszowskim
i włodawskim. W okresie od 1 do 10 marca z powiatu bialskiego do
USRR przesiedliło się jedynie 43 Ukraińców zarejestrowanych na wyjazd znacznie
wcześniej, a pozostających dotychczas na terenie Polski ze względu na chorobę lub
z innych przyczyn 84 .
Podpisanie protokołu końcowego do układu o przesiedleniu ludności nastąpiło
6 maja 1947 r. Następnego dnia władze Rzeczypospolitej Polskiej i USRR wydały
wspólny komunikat o zakończeniu wymiany ludności.
Województwo lubelskie, będące przed lipcem 1944 r. typowym terenem pogranicza
kulturowego, religijnego i etnicznego, zostało znacznie odmienione w następstwie
zmniejszenia liczebności ludności ukraińskiej o ok. 200 tysięcy osób. W okresie
dwóch lat (1944–1946) doszło do radykalnego przekształcenia struktury etnicznej
całego państwa polskiego.
Wskutek przeprowadzonej akcji wymiany ludności między Polską a USRR
Ukraińcy przestali być liczebną mniejszością narodową, chociaż spora ich liczba
pozostała w Polsce. Natomiast znaczna część społeczeństwa polskiego pozostająca
pod wpływem przeżyć okupacji, która wywołała w nim odruchy nacjonalizmu, akceptowała
te przemiany. Przesunięcie granic Polski na zachód komuniści przedstawiali
nie jako efekt polityki mocarstw, lecz jako praktyczną realizację zasady jednolitości
narodowej.
Павліковський Ґ., Переселення українського населення з Люблінського
воєводства до УРСР (жовтень 1944 р. – березень 1947 р.)
Стаття написана з метою відтворити хід депортації українського населення
(близько 200 тисяч чоловік) з Люблінського воєводства до УРСР (жовтень
1944 р. – березень 1947 р.). Переселення відбувалося на підставі угоди, яка
була укладена 9-го вересня між Польським Комітетом Національного Визволення
та урядом УРСР. Протидіяти виселенню намагалася Організація
Українських Націоналістів і загони Української Повстанської Армії. Депортація
українського населення, переселення осіб польської національності та
польсько-українські змагання змінили етнічний, мовний і культурний характер
люблінського регіону.
83 Pismo z 26 marca 1947 r. S. Wojtowicza do Starosty Powiatowego w Chełmie, APL–C, 4,
127, bn.
84 11 marzec 1947, Lublin: Telefonogram szefa Sztabu Dowództwa Okręgu Lubelskiego płka
Nikodema Kunderewicza do szefa oddziału Operacyjnego Sztabu Generalnego WP gen.
Bryg. Ostapa Stecy w związku z próbą wznowienia przesiedlenia Ukraińców z Polski do
USRR, [w:] Akcja „Wisła”. Dokumenty, red. E. Misiło, Warszawa 1993, s. 58, zob. przypis 4.