nowa ukraina

76 Jacek Lubecki, Andrew Drummond
świeżony w szacie językowej i empirycznej nowoczesnych nauk politycznych — i z
tego względu może być zaliczona do szkoły „neo-tocquevillowskiej” 2 .
Dwa klasyczne tematy studiów kultury politycznej to, po pierwsze, pytanie, na
ile kultura polityczna — czyli wartości i zachowania polityczne będące dziedzictwem
instytucjonalnej przeszłości — wpływa na zachowania polityczne danej grupy ludzi
w przeciwieństwie do zachowań zdeterminowanych przez zmienne strukturalne,
czyli współczesne instytucje polityczne oraz warunki socjalne i ekonomiczne danego
społeczeństwa. Po drugie, rodzi się pytanie, w jaki sposób wartości polityczne mogą
przetrwać, czasem w warunkach wrogich dla zachowania danej kultury politycznej.
Państwa postkomunistyczne są wspaniałym polem do badania kultur politycznych.
Mniej lub bardziej demokratyczny charakter państw powstałych na ruinach
ancien regime’u można próbować wyjaśniać dziedzictwem kulturowym czasów
komunizmu i wcześniejszych systemów politycznych. Politologiczne debaty na temat
znaczenia i mechanizmów przetrwania kultur politycznych w państwach postkomunistycznych
są więc ciekawe i skomplikowane 3 . Nasz artykuł ujmuje te zagadnienia
w kontekście kulturowym historycznej Galicji — największej prowincji imperium
austro-węgierskiego, należącej do jego austriackiej części, zaś dzisiaj leżącej
na terenach współczesnej Polski i Ukrainy.
Nasza teza, oparta na danych empirycznych, głosi, że współczesna ludność zamieszkała
na terenach dawnej Galicji — Polacy i Ukraińcy — mają podobną kulturę
polityczną, która różni ich od ich współobywateli w Polsce i w Ukrainie. Ta kultura
polityczna, oparta na dziedzictwie przeszłości, czyni „Galicjan” bardziej obywatelskimi
niż resztę Polaków i Ukraińców. Galicjanie w każdych wyborach od upadku
komunizmu mają wyższy poziom frekwencji wyborczej, wyrażają wyższy poziom
politycznej efektywności oraz są ogólnie bardziej „prawicowi” i przeciwni partiom
postkomunistycznej lewicy, niż reszta obywateli Ukrainy i Polski. Specyfika galicyjskich
zachowań politycznych, według nas, jest rezultatem kultury politycznej będącej
dziedzictwem dawnej Galicji, ale została przetworzona i zachowana poprzez
instytucje religijne — Kościół rzymskokatolicki w Polsce i greckokatolicki w Ukrainie.
Empirycznie, zarówno w polskiej, jak i w ukraińskiej Galicji (Hałyczynie 4 ) jej
mieszkańcy częściej uczęszczają do Kościoła/Cerkwi i praktykują swoją wiarę niż
ich współobywatele w pozostałych regionach kraju. To właśnie Kościół jako instytucja,
naszym zdaniem, wyzwalał mechanizmy pozwalające przetrwać galicyjskiej
kulturze politycznej w niesprzyjających dla niej warunkach — w czasie komunistycznych
represji. Kościół przetworzył również tę kulturę i jest dzisiaj gwarantem
jej zachowania. Niestety nasze dane nie pozwalają nam odpowiedzieć na pytanie, na
2 G. Almond, S. Verba, The Civic Culture, Political Attitudes i Democracy in Five Nations,
Princeton, NJ, 1963; R. Putnam, Demokracja w Działaniu, Kraków 2005 (Making Democracy
Work, Civic Traditions in Modern Italy, 1993).
3 Zob. K. Jowitt, The New World Disorder Communist Extinction, Berkely, CA, 1992; H.
Kitschelt, Constraints and Opportunities in the Strategic Conduct of Post-Communist
Successor Parties, [w:] The Communist Successor Parties of Central and Eastern Europe,
red. J. Ishiyama, A. Bozoki, New York, NY, 2002. O klasycznym tocquevillowskim ujęciu tematu
zob. J. Hall, After the Vacuum. Post-Communism in the Light of Tocqueville, [w:]
Markets, States and Democracy. The Political Economy of Post-Communist Transformation,
red. B. Crawford, Berkeley, CA, 1995. Przęgląd polskiej literatury politologicznej
odwołującej się do pojęcia kultury politycznej zob. J. Lubecki, L. Szczegóła, Polish Exceptionalism?
What explains low turnout in Polish post-communist elections, „The Polish Review”
2007, t. 51, nr 3.
4 Na określenie historycznych tradycji galicyjskich, a także społeczno-politycznej specyfiki
współczesnych ukraińskich obwodów: lwowskiego, tarnopolskiego i iwanofrankiwskiego
w literaturze ukraińskiej używane jest pojęcie Hałyczyna (przyp. red.).