nowa ukraina

Moralność ekonomiczna społeczeństwa ukraińskiego… 129
Tablica 2. Zewnętrzna weryfikacja zintegrowanych wskaźników moralności ekonomicznej
ZWME1
ZWME2
indeksem rozwoju
ludzkiego 5
-,446*
średnimi wg skali
zaufania uogólnionego
6
brak
korelacji
Korelacja z:
indeksem akceptacji
dla korupcji 7
brak
korelacji
indeksem wolności
gospodarczej 8
brak
korelacji
indeksem wolności
politycznych i obywatelskich
9
brak
korelacji
-,892** -,503* -,815** -,599** -,881**
* Istotna na poziomie 0,05; ** Istotna na poziomie 0,01
Niewątpliwie istnienie korelacji między dwoma lub szeregiem zjawisk społecznych
czy też ich wskaźnikami nie stanowi wystarczającej podstawy do mówienia
o ukierunkowaniu związku przyczynowo-skutkowego. Równocześnie przedstawiona
wcześniej weryfikacja jest, naszym zdaniem, wystarczającym dowodem tego, że poziom
moralności ekonomicznej poszczególnych społeczeństw sam w sobie stanowi
komponent czegoś, co można by nazwać przyczynowością skumulowaną, za którą
uznajemy złożoną wzajemną relację zjawisk społecznych, w rezultacie której dochodzi
do odtworzenia systemu dzięki funkcjom pełnionym przez jego części składowe.
Takimi wzajemnie powiązanymi zjawiskami są: poziom demokracji, wolność ekonomiczna
i poziom ekonomicznego rozwoju społeczeństw.
Rezultatem praktycznej części naszej rozprawy są następujące wnioski: jak można
się było spodziewać, praktyki społeczne, wymagające naruszenia wysokiej moralności
w interakcjach niesformalizowanych, są w znacznie większej mierze akceptowane
w każdym z krajów uczestniczących w Europejskim Badaniu Społecznym
2004–2005, niż praktyki społeczne wiążące się z naruszeniem wysokiej moralności
w sformalizowanych transakcjach społeczno-ekonomicznych. Jest zrozumiałe, że
jednym z wyjaśnień tego stanu jest fakt, że w drugim przypadku chodzi o praktyki
społeczne karane przez prawo, podczas gdy w pierwszym jedyną karę stanowią nieformalne
negatywne etykiety. Następny wniosek sprowadza się do tego, że w przypadku
rangowania wg ZWME2 można ściśle prześledzić klasteryzację, w której tzw.
nowe kraje członkowskie Unii Europejskiej (czyli głównie kraje postkomunistyczne
— Polska, Czechy, Słowacja), jak również Ukraina, wspólnie znalazły się „w ogonie”
rangowania, co świadczy o znacznych problemach ze sformalizowaną sferą w tych
5 Human development report. Zob.
http://en.wikipedia.org/wiki/Human_Development_Report.html 12.03.07.
6 Wskaźnik został obliczony w oparciu o dane ESS 2004–2005.
7 http://www.transparency.org/publications/gcr 12.03.07.
8 http://www.heritage.org/research/features/index/countries.cfm 12.03.07.
9 http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=275 12.03.07.