nowa ukraina

Ukraińska rewolucja 1917–1921… 33
syjskich bolszewików, by nadać wojnie charakter klasowy, przybrała ona formę
konfliktu narodowego, który sparaliżował działalność wielu sił ukraińskiej lewicy.
Charkowski rząd, składający się z bolszewików i lewicowych ukraińskich socjaldemokratów,
był przeważnie ignorowany przez wojska Rosji Radzieckiej, których
część pozwalała sobie na szowinistyczne skandale.
Wojna trwająca między Niemcami i Rosją Radziecką zaostrzyła kryzys. Rewolucja
„pożarła sama siebie”, zastępując siły wewnętrzne zewnętrznymi. Kijowski
rząd prawicowych eserowców zawarł sojusz z Niemcami w Brześciu Litewskim.
Niemcy na początku pozbawili władzy rząd charkowski, a z czasem i Centralną Radę
jako niegodnych zaufania „lewicowych oportunistów”, proklamując satelickie
Państwo Ukraińskie z hetmanem Pawłem Skoropadśkim na czele.
Konflikt sił wewnętrznych i zewnętrznych
Wraz z zakończeniem I wojny światowej URL odrodziła się podczas „listopadowej
rewolucji ukraińskiej” 1918 r. Nie była to jednak demokracja na wzór 1917 r.; u sterów
władzy znaleźli się petlurowscy atamani, na których ciążyło odium pogromów
i represji 13 .
Szeroki ruch ludowy ukierunkował swą walkę na ustanowienie Republiki Rad.
Tę linię reprezentowali najbardziej radykalni spośród ukraińskich socjalistów —
borot’bysty (боротьбисти), lewicowa większość UPSR і USDPR. Energiczne wysiłki
lewego skrzydła URL zmierzające do zreformowania Republiki od środka okazały
się nieefektywne. Wiosną 1919 r. zbudowana na szerokiej bazie społecznej Armia
Czerwona rozbiła wojska Petlury, ustanawiając Ukraińską Socjalistyczną Republikę
Radziecką.
Trudno było o lepsze warunki do wewnętrznego pojednania i zbliżenia ukraińskiej
i rosyjskiej rewolucji. Budowa republiki na bazie pluralizmu proradzieckich
partii była realną możliwością. Dlaczego więc ich koncepcja Ukrainy nie została
wprowadzona w życie? Odpowiedź leży w nierozwiązanych sprzecznościach między
wewnętrznymi i zewnętrznymi składowymi rewolucji. Dążenia sił wewnętrznych
ujawniły się w walce Centralnej Rady, proklamowaniu Ukraińskiej Republiki Ludowej
i w dążeniu do niezależnej republiki radzieckiej. W przeciwieństwie do nich
siły zewnętrzne dążyły do podporządkowania Ukrainy Rosji i w konsekwencji spowalniały
rozwój sił wewnętrznych 14 . Podmiotem zewnętrznego „socjalizmu z góry”
jawiła się Rosyjska Komunistyczna Partia (bolszewików).
Ten wszechogarniający konflikt był przyczyną niestabilności rewolucji społecznej.
Typowym przykładem stanowiska rosyjskich komunistów był nie pochodzący
z wyboru i sformowany w Rosji Tymczasowy Robotniczo-Chłopski Rząd Ukrainy,
na czele którego — decyzją Moskwy — stanął Chrystian Rakowski (Rakowśkyj),
który negował sam fakt istnienia Ukraińców jako odrębnego narodu. W połączeniu
z rusofilskimi i lewicowo-komunistycznymi prądami takie poglądy doprowadziły do
katastrofalnych skutków.
Dalekosiężna polityka socjalistycznych przemian, ogłoszona w 1919 r., nie została
wprowadzona. Ukraina pozostawała regionalnym tworem w składzie Rosji i w
ten sposób traktowana była przez rząd. Samorząd nie istniał, republika rządzona
była przez wyznaczone komitety rewolucyjne, a ukraińskie i żydowskie partie socjalistyczne
odsunięte zostały przez reżim na drugi plan. W administracji na czoło
wysunęli się przedstawiciele rosyjskiej klasy średniej, przesiąknięci szowinistycz-
13 В. Винниченко, Відродження нації, op. cit., t. 3, s. 145.
14 A. Річицький, Меморандум Української комуністичної партії, op. cit., s. 58–59.