nowa ukraina

84 Jacek Lubecki, Andrew Drummond
przyniosły referenda o suwerenności z marca 1991 r. i o niepodległości z grudnia
tego roku. W marcowym referendum lokalne władze Hałyczyny wpisały również
deklarację niepodległości, na którą głosowało 88% ludności tego regionu. W tym
referendum również frekwencja wyborcza była w tym regionie najwyższa w Ukrainie.
W grudniowym referendum niepodległościowym z kolei Hałyczyna znowu zanotowała
najwyższy poziom frekwencji wyborczej w Ukrainie (92% na poziomie obwodu
— średnia dla reszty Ukraina wyniosła 84%), i najwyższy procent głosów oddanych
za niepodległość (98% w porównaniu ze średnią 89% dla reszty Ukrainy).
Przy okazji referendum odbyły się wybory prezydenckie, w których kandydat Ruchu
Wiaczesław Czornowił walczył o głosy z byłym komunistycznym szefem Ukrainy Łeonidem
Krawczukiem. Czornowił zdobył dwie trzecie głosów w zachodniej części
kraju, ale tylko 23% głosów w całej Ukrainie, co potwierdziło status Hałyczyny jako
twierdzy ukraińskiego liberalnego nacjonalizmu. Od tego czasu aż do ostatnich wyborów
prezydenckich 2010 r. ukraińska Galicja była regionem z najwyższym poziomem
frekwencji wyborczej w Ukrainie, z ludnością głosującą na kandydatów
prezydenckich i partie parlamentarne reprezentujące w danym kontekście wyborczym
prozachodni, antyrosyjski i proliberalny profil polityczny.
Tak jak w przypadku polskim, zjawisko ukraińskiej Galicji/Hałyczyny otworzyło
debatę na temat jego natury i źródeł specyficznych zachowań i wartości politycznych
jej ludności. Na ile jest to rezultat kultury politycznej będącej dziedzictwem
przeszłości, a na ile odzwierciedlenie dzisiejszych warunków strukturalnych
tego regionu — jego rolniczego i religijnego charakteru społecznego, tak podobnego
zresztą do polskiej Galicji? Po drugie logiczne jest również pytanie, na ile zachowania
polityczne ludności ukraińskiej Hałyczyny jest wyrazem nie tylko liberalnego
(prozachodniego) nacjonalizmu, ale również obywatelskości — egalitarnego i demokratycznego
etosu partycypacji politycznej?
Próby odpowiedzi na powyższe pytania można znaleźć w pracach Sary Birch 24
oraz Johna O’Loughlina i Jamesa Bella 25 . Artykuł Sary Birch opublikowany w roku
2000 jest analizą statystyczną wyborów parlamentarnych z 1998 r. przeprowadzoną
w oparciu o sondaże opinii publicznej, odzwierciedlające indywidualne poglądy
polityczne i dane socjoekonomiczne na poziomie obwodów. Zmienną zależną
w jej analizie jest stopień poparcia dla różnych partii politycznych. Wyniki jej skomplikowanych
testów statystycznych (regresja OSL) wykazują, że na indywidualnym
poziomie analizy przynależność do Kościoła greckokatolickiego była najważniejszym
pozytywnym korelatem głosowania na Ruch, zaś narodowość rosyjska była
najważniejszym korelatem negatywnym. Rezydencja na terenach pohabsburskich
(Birch nie odróżniła Hałyczyny od Zakarpacia i Bukowiny) była jednak nadal statystycznie
ważnym korelatem głosowania na Ruch, nawet przy statystycznej kontroli
innych zmiennych na poziomie indywidualnym. Przy dodaniu terytorialnych zmiennych
socjalno-ekonomicznych do modelu statystycznego fakt zamieszkania na terenach
pohabsburskich okazał się najsilniejszym korelatem głosowania na Ruch, co
dowodzi, że mamy tu do czynienia z autentyczną kulturą polityczną, a nie z rezultatem
zmiennych strukturalnych i błędu ekologicznego (ecological fallacy).
O’Loughlin i Bell w swoim artykule z 1999 r. spróbowali odpowiedzieć na pytanie,
czy galicyjska kultura polityczna jest kulturą obywatelską, czy — poza specyficznym
profilem politycznym — region ten jest również nosicielem wartości takich,
jak egalitaryzm, wiara w demokrację, zaangażowanie w organizacjach społecznych
24 Zob. S. Birch, Interpreting the Regional Effect in Ukrainian Politics, op. cit.
25 J. O'Loughlin, J. E. Bell, The Political Geography of Civic Engagement in Ukraine, 1994–
1998, „Post-Soviet Geography and Economics” 1999, t. 39, s. 233–266.