feminizam_2_gesamt_v3

173
II poglavlje: lično i političko
pojam „oikonomia“. Reprodukcija je ključni oblik proizvodnje koja
se odvija u „toplini doma“, i jedno od ključnih pitanja feminizma.
Često se naglašava uloga žene u reprodukciji – što vrste, što radne
snage – i ta se uloga smešta u okvir neformalne ekonomije, odnosno
neplaćenog i nevidljivog rada. Za reprodukciju radne snage, kao
jedan od najznačajnijih preduslova funkcionisanja kapitalizma,
najčešće se ističe da obuhvata dva momenata: (1) svakodnevnu
reprodukciju radne snage kao takve, odnosno održavanje
sposobnosti za rad, i (2) reprodukciju radne snage kao klase, to jest
obezbeđivanje stalne rezerve zamenjivih radnika i radnica. Značaj
ta dva momenta najviše se isticao u socijalističkom feminizmu,
u pokušaju proširenja Marksovih analiza načina proizvodnje na
sve društvene odnose, a naročito one koji su u toj analizi ostali
na marginama kao manje važni ili kao potpuno nevidljivi. Pitanje
ženskog rada u domaćinstvu i uloge žene u reprodukciji vrste/klase,
međutim, može da se posmatra iz jedne drugačije perspektive.
Dona Haravej (Donna Haraway) ističe da u kontekstu
obnavljanja vrste pojam „reprodukcije“ igra vrlo specifičnu ulogu, i
to upravo zato što ne opisuje odnose i prakse koje označava: ljudska
bića se, na kraju krajeva, još uvek ne reprodukuju. 26 Reprodukcija
predstavlja obnavljanje istog, odnosno njegovu ponovnu proizvodnju,
i u kontekstu obnavljanja ljudske vrste to jedino može da bude
kloniranje, nikako rađanje. Upravo obnavljanje istog, sadržano
u pojmu reprodukcije, ukazuje na politički smisao čina vezivanja
tog pojma za odnose i prakse koje ne reprodukuju isto – Haravej
uvek iznova skreće pažnju na ideologiju Jednog i Istog, odnosno
patrijarhalni mit o muškoj samoreprodukciji u racionalističkom
diskursu: „Sebstvo je Jedan kojim se ne dominira, koji to zna
jer mu drugi služi (...) Biti Jedan znači biti autonoman, snažan,
Bog.“ 27 Shvatanje reprodukcije kao ekonomskog ili biološkog pojma,
26. Haraway, Donna (1992), „The Promises of Monsters: A Regenerative Politics for
Inappropriate/d Others“, Grossberg L., Nelson C., Treichler P. A. (ur.), Cultural
Studies, New York: Routledge, str. 295-337.
27. Donna Haraway (1999), „Manifiest za kiborge“, Feminizam/postmodernizam, (ur.)
Linda J. Nicholson, Liberata, Zagreb, str. 191.