04.09.2013 Views

3Eterov e)ce(te/rou sofo\v to/ te pa/lai to/ te nu=n. Ou ... - EleA@UniSA

3Eterov e)ce(te/rou sofo\v to/ te pa/lai to/ te nu=n. Ou ... - EleA@UniSA

3Eterov e)ce(te/rou sofo\v to/ te pa/lai to/ te nu=n. Ou ... - EleA@UniSA

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Ac 95 prope depositam 96 . Desperatae 97 salutis. Sic et 98 Virgilius:<br />

Ille ut depositi proferret fata 99 <strong>pa</strong>rentis (Aen. 12, 395).<br />

Assai più articolata la nota serviana, che spiega l’equivalenza depositus = desperatus con<br />

un’osservazione di carat<strong>te</strong>re s<strong>to</strong>rico-antiquario: i ve<strong>te</strong>res (il sostantivo è aggiun<strong>to</strong> dal<br />

Danielino) erano soliti collocare i malati <strong>te</strong>rminali, ossia i desperati, davanti alle por<strong>te</strong> delle<br />

case (deponere) 100 . Due le possibili spiegazioni di tale costume: secondo la prima, si voleva<br />

che i moribondi restituissero l’anima alla <strong>te</strong>rra con l’ultimo respiro. La seconda soluzione<br />

deriva, inve<strong>ce</strong>, l’usanza dalla speranza che qualche <strong>pa</strong>ssan<strong>te</strong>, che avesse soffer<strong>to</strong> dello s<strong>te</strong>sso<br />

male, po<strong>te</strong>sse curare l’ammala<strong>to</strong>. A corredo dello scolio, Servio cita Verr. 1, 5 per<br />

dimostrare la sinonimia fra depositus e desperatus: VT DEPOSITI id est desperati: nam apud<br />

ve<strong>te</strong>res consuetudo erat ut desperati au<strong>te</strong> ianuas suas collocarentur, vel ut extremum spiritum redderent<br />

<strong>te</strong>rrae, vel ut possent a transeuntibus for<strong>te</strong> curari, qui aliquando simili laboraverant morbo: Ci<strong>ce</strong>ro (Verr.<br />

1, 5) aegram et prope depositam reipublicae <strong>pa</strong>r<strong>te</strong>m sus<strong>ce</strong>pisse.<br />

L’accostamen<strong>to</strong> delle due citazioni sembra, tuttavia, da ricondurre ai grammatici dei primi<br />

secoli d.C. Aen. 12, 395 e Verr. 1, 5 com<strong>pa</strong>iono, infatti, nel IV libro di Nonio all’in<strong>te</strong>rno del<br />

complesso lemma deponere, fra i mol<strong>te</strong>plici exempla relativi alla sezione deponere est desperare 101 .<br />

95 Sic i codici dello pseudo-Asconio; et in quelli di Ci<strong>ce</strong>rone e in Servio ad Aen. 12, 395 (cfr. <strong>te</strong>s<strong>to</strong><br />

infra), accol<strong>to</strong> anche dalla Collectio Commentariorum.<br />

96 Depoi<strong>te</strong>˛ S, deposit⎺u PM, segui<strong>to</strong> dai primi edi<strong>to</strong>ri; la congettura depositam è di Loys.<br />

97 Desperare nell’editio prin<strong>ce</strong>ps.<br />

98 Si enim et SM, sic ut nei re<strong>ce</strong>ntiores.<br />

99 Facta è la vulgata lectio fino all’edizione di Crenius, cui risale la correzione fata. Facta è, altresì,<br />

<strong>te</strong>stimonia<strong>to</strong> dal codi<strong>ce</strong> g di Virgilio (fata g 1).<br />

100 La notizia è assunta come da<strong>to</strong> <strong>ce</strong>r<strong>to</strong> da LONG 1862 2, n. ad loc.; cfr. CONINGTON-NETTLESHIP<br />

1979 e DERYCK WILLIAMS 1996, nn. ad Aen. 12, 395. PERRET 1987, n. ad loc. rileva, per contro, che<br />

il verbo deponere è spesso associa<strong>to</strong> all’esposizione dei defunti sui letti funebri: da qui, forse,<br />

l’equivalenza depositus = desperatus.<br />

101 Non., Comp. doctr. 429-430 L.: DEPONERE est ponere. Vergilius in Bucolicis (3, 32): de grege non<br />

ausim quicquam deponere <strong>te</strong>cum. M. Tullius (off. 2, 4): ‘existimavi honestissime molestias posse<br />

deponi, si me ad philosophiam rettulissem’. Deponere est conmendare. Accius in Erigona (51 R. 3):<br />

hóspi<strong>te</strong>m depósitam in<strong>te</strong>remes? Afranius Epistula (130): amare, habere puerum depositum foris.<br />

M. Tullius de Officiis lib. III (95): ‘ergo et promissa non facienda nonnumquam neque semper<br />

deposita reddenda’. Deponere est alienare. Plautus in Aulularia (575): ut me deponat vino, eam<br />

adfectat viam. Deponere est desperare: unde et depositi desperati dicuntur. Lucilius Satyrarum lib. III (105<br />

M. = 113 K.): Symmachu' prae<strong>te</strong>rea iam tum depostu' bubulcus / exalans animam<br />

pulmonibus aeger agebat. Vergilius lib. XII (395): ille ut depositi proferret fata <strong>pa</strong>rentis. Accius in<br />

Tereo (636-639 R. 3): Tereùs indomi<strong>to</strong> more atque animo barbaro / conspéxit in eam amóre<br />

vecors flámmeo, / depósitus facinus péssimum ex deméntia / confíngit. Idem in Alphesiboea (73-<br />

74 R. 3): etsi est in malis / depósitus animus [meus], quaé scibo, exinde aúdiet. M. Tullius in<br />

Verrem actione II (1, 5): ‘itaque míhi videor, iudi<strong>ce</strong>s, magnam et maxime aegram et prope<br />

depositam rei publicae <strong>pa</strong>r<strong>te</strong>m sus<strong>ce</strong>pisse’. — Caecilius in Obolosta<strong>te</strong> (121 R. 3): depositús modo<br />

123

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!