04.09.2013 Views

3Eterov e)ce(te/rou sofo\v to/ te pa/lai to/ te nu=n. Ou ... - EleA@UniSA

3Eterov e)ce(te/rou sofo\v to/ te pa/lai to/ te nu=n. Ou ... - EleA@UniSA

3Eterov e)ce(te/rou sofo\v to/ te pa/lai to/ te nu=n. Ou ... - EleA@UniSA

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

di cui è acclarata la matri<strong>ce</strong> re<strong>to</strong>rica 88 , si soffermano, infatti, per ben 10 vol<strong>te</strong> sul valore di<br />

ec<strong>ce</strong> e di ec<strong>ce</strong> au<strong>te</strong>m. I rilievi sono analoghi a quelli dello pseudo-Asconio: ec<strong>ce</strong>, solo o in<br />

combinazione con au<strong>te</strong>m, segnala il verificarsi di un even<strong>to</strong> improvviso, spesso negativo 89 .<br />

Le medesime notazioni sono rintracciabili, a più riprese, nei commenti di Servio e del<br />

Servio Danielino 90 . Aen. 2, 203, il locus cita<strong>to</strong> nel Commen<strong>to</strong> alle Verrinae, è analizza<strong>to</strong> in<br />

<strong>pa</strong>rticolare dal secondo scoliasta, che sot<strong>to</strong>linea il carat<strong>te</strong>re improvviso e sgradi<strong>to</strong> della<br />

s<strong>ce</strong>na. A riprova dell’osservazione, sono citati Aen. 2, 318 e Cic., Verr. 5, 87: ECCE<br />

AUTEM cum ex inproviso vult aliquid os<strong>te</strong>ndere ‘ec<strong>ce</strong>’ ponit, ut (Aen. 2, 318) ec<strong>ce</strong> au<strong>te</strong>m <strong>te</strong>lis<br />

Panthus. sicut Ci<strong>ce</strong>ro (Verr. 5, 87) ec<strong>ce</strong> au<strong>te</strong>m repen<strong>te</strong> ebrio Cleomene, esurientibus <strong>ce</strong><strong>te</strong>ris<br />

(Serv. auct. ad Aen. 2, 203). Il <strong>pa</strong>sso di Virgilio sembra essere fra gli esempi più diffusi a<br />

proposi<strong>to</strong> di ec<strong>ce</strong> au<strong>te</strong>m: due riprese sono nelle In<strong>te</strong>rpretationes Vergilianae (ad Aen. 2, 56; 11,<br />

226), e altrettan<strong>te</strong> nel Commen<strong>to</strong> di Dona<strong>to</strong> a Terenzio (ad Adelph. 722; ad Phorm. 264 91 ).<br />

Speciale rilevanza rives<strong>te</strong> la nota ad Adelph. 722: lo scoliasta ripe<strong>te</strong>, a proposi<strong>to</strong> di ec<strong>ce</strong>, le<br />

osservazioni di soli<strong>to</strong> riscontra<strong>te</strong> a riguardo di ec<strong>ce</strong> au<strong>te</strong>m: l’avverbio introdu<strong>ce</strong> un even<strong>to</strong><br />

improvviso, spesso tris<strong>te</strong> 92 . Tre gli exempla, richiamati a suppor<strong>to</strong> della notazione: oltre Aen.<br />

88 Cfr. cap. 2.3, n. 151.<br />

89 Ad Aen. 2, 56: ec<strong>ce</strong> ubicumque Vergilius ponit, aliquod malum repentinum et insperatum significat, ut hoc loco<br />

et (Aen. 2, 203) ec<strong>ce</strong> [...] alta et (Aen. 2, 526) ec<strong>ce</strong> [...] Poly<strong>te</strong>s et (Aen. 11, 226-227) ec<strong>ce</strong> [...]<br />

ferunt; ad Aen. 2, 203: ubicumque ponitur ec<strong>ce</strong> au<strong>te</strong>m, res horrenda et repentina significatur; ad Aen. 2, 673 (ec<strong>ce</strong><br />

au<strong>te</strong>m complexa pedes in limine coniunx): repen<strong>te</strong>, inquit, emergens uxor in ipso limine <strong>te</strong>nuit exeun<strong>te</strong>m; ad Aen. 6,<br />

255: ubicumque ponitur ec<strong>ce</strong> au<strong>te</strong>m aliquid ne<strong>ce</strong>sse est sequi quod metum adferat vel admirationem; ad Aen. 7, 286<br />

(Ec<strong>ce</strong> au<strong>te</strong>m sese referebat ad Argis saeva Iovis coniunx): repen<strong>te</strong> exiit Iuno ab Argis remeans; ad Aen. 8, 81 (Ec<strong>ce</strong><br />

au<strong>te</strong>m subitum atque oculis mirabile monstrum): subitum, inquit, et mirabile; ad Aen. 11, 226: ec<strong>ce</strong> nonnullis locis<br />

quid signifi<strong>ce</strong>t exposuimus; nam inopinatum praenuntiat malum et grave satis ac vehemens; ut (Aen. 2, 203-205)<br />

ec<strong>ce</strong> [...] pelago et (Aen. 2, 526) ec<strong>ce</strong> [...] Poly<strong>te</strong>s et (Aen. 8, 228) ec<strong>ce</strong> [...] Tirynthius; ad Aen.<br />

11, 448 (nuntius [...] ec<strong>ce</strong> ruit): subitus nuntius per regia <strong>te</strong>cta ruit; ad Aen. 11, 547: ubi ec<strong>ce</strong> ponitur est aliquid<br />

mali; ad Aen. 12, 672: multis locis os<strong>te</strong>ndimus adversa nuntiari ubi ec<strong>ce</strong> au<strong>te</strong>m prae<strong>ce</strong>sserit.<br />

90 Oltre alla glossa ad Aen. 2, 203, analizzata nel <strong>te</strong>s<strong>to</strong>, osservazioni analoghe si ritrovano negli scholia<br />

serviani ad Aen. 2, 270 (ECCE hac <strong>pa</strong>rticula utimur quotiens repentinum aliquid volumus indicare, ergo ec<strong>ce</strong><br />

subi<strong>to</strong> est, ut (Aen. 2, 57) ec<strong>ce</strong> manus iuvenem in<strong>te</strong>rea post <strong>te</strong>rga revinctum. ergo ‘ec<strong>ce</strong>’ subi<strong>to</strong> est) e<br />

ad Georg. 1, 180 (ECCE SUPERCILIO id est ex inproviso). La presenza delle osservazioni su ec<strong>ce</strong> in<br />

entrambi gli esegeti è sot<strong>to</strong>lineata da BURCKAS 1888, 31. Anche i moderni commenta<strong>to</strong>ri<br />

confermano le notazioni degli antichi a ques<strong>to</strong> proposi<strong>to</strong>: cfr. AUSTIN 1964 ad Aen. 2, 57; 203; 318;<br />

6, 255; CONINGTON-NETTLESHIP 1979 ad Georg. 3, 515; THOMAS 1988 ad Georg. 3, 515; HORSFALL<br />

2000 ad Aen. 7, 286; cfr. altresì JOCELYN 1969 ad Enn. 167 J.<br />

91 Don. ad Phorm. 264: ECCE AUTEM SIMILIA OMNIA ‘ec<strong>ce</strong> au<strong>te</strong>m’ vox est apta his, quae noua et<br />

imp<strong>rou</strong>isa animo accidunt. sic Vergilius (Aen. 2, 203) ‘ec<strong>ce</strong> au<strong>te</strong>m gemini a Tenedo tranquilla per alta’. Per la<br />

glossa ad Adelph. 722 cfr. infra nel <strong>te</strong>s<strong>to</strong>.<br />

92 L’osservazione risponde con precisione al con<strong>te</strong>s<strong>to</strong> <strong>te</strong>renziano. Demea dichiara di portare al<br />

fra<strong>te</strong>llo Micione ul<strong>te</strong>riori cattive notizie a proposi<strong>to</strong> del figlio; a questa affermazione, Micione<br />

risponde con l’esclamazione ec<strong>ce</strong> au<strong>te</strong>m: DE: Fero alia flagitia ad <strong>te</strong> ingentia / bonis illius adules<strong>ce</strong>ntis. MI:<br />

ec<strong>ce</strong> au<strong>te</strong>m (Ter., Adelph. 721-722)! Cfr. le no<strong>te</strong> ad loc. di ASHMORE 1893; ASHMORE 1908 2;<br />

166

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!