04.09.2013 Views

3Eterov e)ce(te/rou sofo\v to/ te pa/lai to/ te nu=n. Ou ... - EleA@UniSA

3Eterov e)ce(te/rou sofo\v to/ te pa/lai to/ te nu=n. Ou ... - EleA@UniSA

3Eterov e)ce(te/rou sofo\v to/ te pa/lai to/ te nu=n. Ou ... - EleA@UniSA

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Praestringat 19 aciem. Vel a praestringia<strong>to</strong>ribus 20 transtulit 21 verbum vel a<br />

tironibus 22 , qui, ignari et rudes pugnae, etiam vano armorum sonitu 23 <strong>te</strong>rrentur<br />

praestrictis luminibus... 24 Plautus in Mili<strong>te</strong> glorioso:<br />

Ut, ubi úsus veniat 25 , cóntra consertá manu<br />

Praestríngat oculorum áciem 26 in acie hóstibus (Mil. 3-4).<br />

19 La lezione di S e P è perstringat, accolta nell’editio prin<strong>ce</strong>ps, perstrigat quella di M. Praestringat è tràdi<strong>to</strong><br />

all’unanimità dai codici ci<strong>ce</strong>roniani: cfr. ZUMPT 1831; ORELLI-BAITER-HALM 1854; BAITER-<br />

KAYSER 1861; MUELLER 1891; PETERSON 1917; KLOTZ 1923; DE LA VILLE DE MIRMONT 1960 3.<br />

L’oscillazione fra perstringere e praestringere, frequen<strong>te</strong> nella tradizione dei <strong>te</strong>sti antichi, sembra da<br />

imputare alla somiglianza grafica e semantica fra i due verbi (ZUMPT 1831, n. ad loc.; MASSARO<br />

1987; cfr. anche n. 39 infra). In virtù di tale, diffusa, confusione, LONG 1862 2 propone nella nota ad<br />

loc. di correggere in perstringere il <strong>te</strong>s<strong>to</strong> di div. Caec. 46.<br />

20 Il codi<strong>ce</strong> S riporta, in ques<strong>to</strong> pun<strong>to</strong>, ⎺pstringia<strong>to</strong>ribus; M ha prestringia<strong>to</strong>ribus e P prestrigia<strong>to</strong>ribus. I<br />

codici re<strong>ce</strong>ntiores riportano prestigia<strong>to</strong>ribus o praestigia<strong>to</strong>ribus, quest’ultima accolta anche da ORELLI-<br />

BAITER 1833. Le grafie praestigia<strong>to</strong>r e praestringia<strong>to</strong>r sono al<strong>te</strong>rnative sia per il nomen actionis che per il<br />

sostantivo praest(r)igiae da cui esso deriva: STANGL 1909, 46-47; De Luca in THLL s. v. praest(r)igiae,<br />

936 7-9.<br />

21 Per il valore di transfero come <strong>te</strong>rmine <strong>te</strong>cnico per la metafora cfr. FORCELLINI 1965 s.v. transfero.<br />

Lo pseudo-Asconio impiega il verbo nella medesima ac<strong>ce</strong>zione anche ad div. Caec. 46 (Pa<strong>te</strong>risne<br />

eius orationi subire? Traslative dixit ut magno ponderi subire) e ad Verr. 2, 18 (In quar<strong>to</strong> actu<br />

improbitatis. Fabula sive tragica sive comica quinque actus habere debet. Ergo et mire transtulit et significat<br />

administrationes in re p. Verris infames, tamquam scaenicos actus, spectaculo omnibus fuisse).<br />

22 I codici presentano latronibus (la<strong>to</strong>nibus in S), stam<strong>pa</strong><strong>to</strong> nell’editio prin<strong>ce</strong>ps e nella Beraldina; vel ab<br />

latronibus la lezione dell’Aldina. Tyronib’, at<strong>te</strong>sta<strong>to</strong> da uno scolio marginale a P, di mano suc<strong>ce</strong>ssiva<br />

alla prima, è ac<strong>ce</strong>tta<strong>to</strong> universalmen<strong>te</strong> a <strong>pa</strong>rtire da Loys.<br />

23 Sonitu è la lezione del codi<strong>ce</strong> P, a fron<strong>te</strong> di una lacuna di 6 let<strong>te</strong>re in S e 11 in M.<br />

24 La menzione di Plau<strong>to</strong> è pre<strong>ce</strong>duta da uno s<strong>pa</strong>zio di 8 (S) o 10 (PM) let<strong>te</strong>re, segnala<strong>to</strong>, prima degli<br />

edi<strong>to</strong>ri moderni (ORELLI-BAITER 1833; STANGL 1912) unicamen<strong>te</strong> nell’editio prin<strong>ce</strong>ps e nell’Aldina.<br />

25 Le let<strong>te</strong>re usus veni sono risulta<strong>to</strong> di un’in<strong>te</strong>grazione operata a <strong>pa</strong>rtire dal <strong>te</strong>s<strong>to</strong> plautino; il codi<strong>ce</strong> P<br />

presenta, infatti, una lacuna di 7 let<strong>te</strong>re seguita da at. Un’identica lacuna, seguita però da ac, è in S; la<br />

medesima sillaba segue, in M, uno s<strong>pa</strong>zio di 9 let<strong>te</strong>re.<br />

26 S e P hanno perstringat, presen<strong>te</strong> anche nelle editiones principes di Plau<strong>to</strong> (1572) e dello pseudo-<br />

Asconio. Fra i codici del Sarsina<strong>te</strong>, A sembra <strong>te</strong>stimoniare praestringat, anche se le let<strong>te</strong>re ae risultano<br />

di lettura dubbia; prestringat è la lezione di B e F, mentre C e D riportano pstringat. I manoscritti<br />

plautini sono divisibili, come è no<strong>to</strong>, in due famiglie princi<strong>pa</strong>li. La prima è rappresentata dal solo<br />

<strong>pa</strong>linses<strong>to</strong> Ambrosiano (A); gli altri codici costituiscono il gruppo dei cosiddetti Palatini, il cui<br />

an<strong>te</strong>na<strong>to</strong> comune è probabilmen<strong>te</strong> una copia carolingia di un antico codi<strong>ce</strong> in capitale rustica. Per<br />

un inquadramen<strong>to</strong> delle questioni relative alla tradizione <strong>te</strong>stuale di Plau<strong>to</strong>, cfr. TARRANT 1983, in<br />

aggiunta alle praefationes a STOCKERT 1983 ed ERNOUT 2003 12I. At<strong>te</strong>stano perstringat anche il codi<strong>ce</strong><br />

L di Nonio nella citazione del primo libro, dove inve<strong>ce</strong> H ha praestringat, e L 1 nella citazione del<br />

quar<strong>to</strong> (cfr. <strong>te</strong>sti infra). Praestringat è accol<strong>to</strong> nel <strong>te</strong>s<strong>to</strong> dello scolio a <strong>pa</strong>rtire dalle edizioni<br />

cinque<strong>ce</strong>n<strong>te</strong>sche (Beraldina, Aldina, Loys). Il verbo è segui<strong>to</strong>, nei manoscritti pseudo-asconiani, da<br />

una lacuna di 10 let<strong>te</strong>re in M, 4 in SP, i quali riportano la preposizione in. Ho<strong>to</strong>man, P. Manuzio,<br />

Crenius e la Collectio commentariorum, unitamen<strong>te</strong> alle edizioni plautine di Lambin e Pilade, presentano<br />

il <strong>te</strong>s<strong>to</strong> con l’inversione oculorum praestringat aciem. La proposta manca, tuttavia, di suppor<strong>to</strong> nei<br />

manoscritti, e non è ac<strong>ce</strong>ttabile dal pun<strong>to</strong> di vista metrico. Il <strong>te</strong>s<strong>to</strong>, ac<strong>ce</strong>tta<strong>to</strong> dai princi<strong>pa</strong>li edi<strong>to</strong>ri<br />

moderni del Sarsina<strong>te</strong>, e impiega<strong>to</strong> per in<strong>te</strong>grare la lacuna nello scolio, è praestringat oculorum aciem in<br />

acie hostibus (WEISE 1838; RITSCHEL - LOEWE - GOETZ - SCHOELL 1890; GOETZ - SCHOELL 1894;<br />

LEO 1896; LINDSAY 1905; ERNOUT 2003 12IV). L’unica ec<strong>ce</strong>zione significativa è rappresentata da<br />

RIBBECK 1881, che stam<strong>pa</strong> praestringat oculorum in acied aciem hostibus; una seconda proposta di<br />

emendazione del <strong>pa</strong>sso è suggerita, nell’ap<strong>pa</strong>ra<strong>to</strong> critico, da ERNOUT 2003 12IV, che suggeris<strong>ce</strong> di<br />

supplire dopo aciem. Si mira, così, a risolvere il problema pos<strong>to</strong> dai due iati aciem in e in acie<br />

33

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!