04.09.2013 Views

3Eterov e)ce(te/rou sofo\v to/ te pa/lai to/ te nu=n. Ou ... - EleA@UniSA

3Eterov e)ce(te/rou sofo\v to/ te pa/lai to/ te nu=n. Ou ... - EleA@UniSA

3Eterov e)ce(te/rou sofo\v to/ te pa/lai to/ te nu=n. Ou ... - EleA@UniSA

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Ancor meno de<strong>te</strong>rminabili le fonti del Commen<strong>to</strong> alle Verrinae nel caso della glossa ad<br />

Verr. 1, 7. L’esegeta sot<strong>to</strong>linea il dupli<strong>ce</strong> riferimen<strong>to</strong> alla possibile <strong>pa</strong>zzia di Verre 126 , e<br />

dichiara che la ripetizione delle s<strong>te</strong>sse frasi e con<strong>ce</strong>tti, con eventuale variazione di <strong>to</strong>ni, è<br />

cifra stilistica della prosa ci<strong>ce</strong>roniana, dalle orazioni, ai dialoghi, alle epis<strong>to</strong>le. L’Arpina<strong>te</strong><br />

riprenderà, infatti, la trattazione sull’ingiusta condanna dei cittadini romani nel quin<strong>to</strong><br />

discorso dell’actio secunda (Verr. 5, 75) 127 :<br />

Agunt eum praecipi<strong>te</strong>m. Proprium Ci<strong>ce</strong>ronis et in orationibus et in 128<br />

dialogis et in epis<strong>to</strong>lis eandem saepe sen<strong>te</strong>ntiam di<strong>ce</strong>re 129 et uti eloquentiae 130<br />

diversis modis, iisdem sen<strong>te</strong>ntiis 131 tamen ab 132 aliqua 133 occasione repetitis.<br />

Nam et hîc repetitio furoris, in qua videtur insaniae Verris causa velle<br />

monstrari 134 . Est enim hic locus de suppliciis irrogatis (Verr. 5, 75), ubi os<strong>te</strong>ndit<br />

cives R. Verrem 135 praedonibus occidisse.<br />

126 L’Arpina<strong>te</strong> afferma che non c’è da stupirsi, se il con<strong>te</strong>gno dell’imputa<strong>to</strong> somiglia a quello di un<br />

folle. Le Furie hanno ormai preso il controllo della men<strong>te</strong> di Verre e lo trascinano alla rovina,<br />

vendicando i sacrilegi e le ingius<strong>te</strong> uccisioni da lui compiuti: Mihi pro <strong>ce</strong><strong>te</strong>ra eius audacia atque amentia ne<br />

hoc quidem mirandum videtur; multa enim et in deos et in homines impie nefarieque commisit, quorum s<strong>ce</strong>lerum<br />

poenis agitatur et a men<strong>te</strong> consilioque deducitur. Agunt eum praecipi<strong>te</strong>m poenae civium Romanorum, quos <strong>pa</strong>rtim<br />

securi percussit, <strong>pa</strong>rtim in vinculis necavit, <strong>pa</strong>rtim implorantis iura libertatis et civitatis in cru<strong>ce</strong>m sustulit. Rapiunt<br />

eum ad supplicium di <strong>pa</strong>trii, quod is<strong>te</strong> inventus est qui e complexu <strong>pa</strong>rentum abrep<strong>to</strong>s filios ad ne<strong>ce</strong>m du<strong>ce</strong>ret, et<br />

<strong>pa</strong>rentis pretium pro sepultura liberum pos<strong>ce</strong>ret (Cic., Verr. 1, 6-7). No<strong>te</strong>vole la climax, che segna la ripresa<br />

dei verbi, relativi al progressivo uscire di senno: agitatur et a men<strong>te</strong> consilioque deducitur ... agunt eum<br />

praecipi<strong>te</strong>m... rapiunt eum ad supplicium. Il locus è, altresì, ripreso nel IV libro di Nonio (336 L.),<br />

all’in<strong>te</strong>rno del vas<strong>to</strong> lemma agere, per illustrare l’equivalenza agere = urguere, impellere.<br />

127 Verre, secondo quan<strong>to</strong> riporta<strong>to</strong> da Ci<strong>ce</strong>rone, aveva <strong>te</strong>nu<strong>to</strong> in vita dei pirati, e condanna<strong>to</strong> al loro<br />

pos<strong>to</strong> i cittadini, che li avevano catturati: cur, inquam, civibus Romanis quos piratae <strong>ce</strong>perant securi statim<br />

percussis, ipsis piratis lucis usuram tam diuturnam dedisti (Cic., Verr. 5, 75)? Il dirit<strong>to</strong> alla provocatio, nega<strong>to</strong><br />

da Verre, si es<strong>te</strong>ndeva in realtà ai provinciali solo per consuetudine, ma non era sanci<strong>to</strong> da norme di<br />

dirit<strong>to</strong>: MITCHELL 1986, n. ad Verr. 1, 7.<br />

128 La preposizione è aggiunta da Ho<strong>to</strong>man e da Crenius.<br />

129 I codici e l’editio prin<strong>ce</strong>ps hanno eandem septam quam di<strong>ce</strong>re (P segna nel margine la possibile<br />

corrut<strong>te</strong>la); la Beraldina corregge septam in sen<strong>te</strong>ntiam. L’Aldina elimina il relativo, e stam<strong>pa</strong> eandem<br />

sen<strong>te</strong>ntiam di<strong>ce</strong>re; Loys aggiunge saepe fra l’aggettivo e il sostantivo. Saepius eandem sen<strong>te</strong>ntiam di<strong>ce</strong>re è<br />

nella collectio commentariorum, in Ho<strong>to</strong>man, in P. Manuzio, in Crenius e in SCHÜTZ 1815; la lezione a<br />

<strong>te</strong>s<strong>to</strong> è frut<strong>to</strong> dell’emendatio di ORELLI-BAITER 1833.<br />

130 Ho<strong>to</strong>man e Crenius correggono in eloquentia; indeciso fra le due lezioni Graevius.<br />

131 Iisdemque nella Beraldina e in Loys, in iisdem sen<strong>te</strong>ntiis Ho<strong>to</strong>man e Crenius.<br />

132 Omesso da P. Manuzio.<br />

133 STANGL 1912 sot<strong>to</strong>linea l’equivalenza fra aliqua e <strong>ce</strong>rta nel <strong>pa</strong>sso pseudo-asconiano.<br />

134 Repetitio Verris, in qua videtur insaniae Verri (veri S) causa velle monstrari, con ogni evidenza corrot<strong>to</strong>,<br />

è la lezione dei codici, ripresa nella prin<strong>ce</strong>ps e nella Beraldina; di nuovo, P ha nel margine il segno di<br />

corrut<strong>te</strong>la. Loys propone repetitio Verris, in qua videtur Verris insaniae causa velle monstrare. La collectio<br />

commentariorum, Ho<strong>to</strong>man, P. Manuzio e Crenius hanno repetitio furoris, in qua videtur Verris insaniae<br />

causa velle monstrare; demonstrare SCHÜTZ 1815.<br />

135 In<strong>te</strong>gra<strong>to</strong> a <strong>pa</strong>rtire dall’Aldina.<br />

175

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!