alt mellom himmel og jord - Lokalhistorie.no
alt mellom himmel og jord - Lokalhistorie.no
alt mellom himmel og jord - Lokalhistorie.no
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Svein Ivar Langhelle<br />
166<br />
Årsaksforklaringar<br />
Før eg går vidare, vil eg kort peika på at kombinasjonen av<br />
omfattande haugianske vekkingar <strong>og</strong> endringar i etiske standardar<br />
før 1850 først <strong>og</strong> fremst er eit sørvest<strong>no</strong>rsk fe<strong>no</strong>men. Andre<br />
stader finn ein dette på mindre, ge<strong>og</strong>rafiske område, men ikkje<br />
i ein større, samla region.<br />
Når me skal søkja etter forklaringsfaktorar på dette fe<strong>no</strong>menet,<br />
må me ikkje berre sjå på det me kan finna av pietistisk prega<br />
arv frå 1700-talet. Me må <strong>og</strong>så sjå på dei omfattande samfunnsmessige<br />
endringar som skjedde som ei fylgje av gode tider<br />
for sildefiskeria frå 1815 av, endringar som virka oppløysande<br />
på det gamle bondefellesskapet på ein måte som kanskje kan<br />
samanliknast med fylgjene av industrialiseringa. Når gamle<br />
rutinar går i oppløysing, vil mange oppleva at moralske <strong>og</strong> eksistensielle<br />
dilemma blir særleg tydelege. Nokre tyr då til meir<br />
tradisjonelle autoritetar slik dei finn desse i heilage, religiøse<br />
skrifter. Vidare bør me sjå på dei erfaringane som bøndene i<br />
denne landsdelen hadde hausta i stridane dei hadde hatt med<br />
embetsverk <strong>og</strong> byborgarar. I tillegg kjem impulsar som dei kan<br />
ha henta frå den langvarige <strong>og</strong> relativt omfattande kontakten<br />
med dei kalvinistiske landa Skottland <strong>og</strong> Holland. 16<br />
Kontekst<br />
Dei vakte appellerte til dei tradisjonelle, religiøse autoritetane<br />
<strong>og</strong> stod solid forankra i det premoderne verdsbildet. Forma dei<br />
nytta, var derimot radikal <strong>og</strong> banebrytande for den moderniseringsprosessen<br />
som i <strong>og</strong> for seg kan ha vore <strong>no</strong>ko av årsaka til<br />
det religiøse opprøret deira. I realiteten var dei tidlege vekkingskristne<br />
faneberarar for det personlege, religiøse valet. Litt forenkla<br />
kan ein seia at dei vekkingskristne nytta morgondagens<br />
metodar til å fremja gårsdagens svar på samtidas utfordringar.
Change language