alt mellom himmel og jord - Lokalhistorie.no
alt mellom himmel og jord - Lokalhistorie.no
alt mellom himmel og jord - Lokalhistorie.no
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Margit Løyland<br />
92<br />
kinga frå 1743. Dette er eit rikt materiale til mange tema. Eg<br />
skal gje eit anna døme frå svara til slutt.<br />
Originalmaterialet finst i Det Kongelige Bibliotek i København,<br />
men Kjeldeskriftavdelinga i Riksarkivet har avskrifter i si<br />
manuskriptsamling. Denne samlinga inneheld <strong>og</strong>så mange<br />
andre innkomne svar <strong>og</strong> skildringar av prestegjeld frå prestar<br />
rundt om i Noreg. Både frå 1600, 1700- <strong>og</strong> 1800-tal.<br />
Svara på spørreundersøkinga frå 1743 er <strong>no</strong> under utgjeving,<br />
<strong>og</strong> inneheld mykje lok<strong>alt</strong> stoff. Spørsmåla blei sendt frå<br />
kanselliet i København til embetsmenn på alle nivå i Norge.<br />
Dei fleste svarte, <strong>og</strong> mange av svara finst <strong>alt</strong>så framleis. Top<strong>og</strong>rafi<br />
<strong>og</strong> naturvitskap utgjer brorparten av materialet, men her<br />
finst mange innsmett av tankeliv <strong>og</strong> religiøse overtydingar <strong>og</strong><br />
retningar.<br />
Amtmann De Fine i Stavanger svarte på dei 43 spørsmåla<br />
for R<strong>og</strong>aland. Dei er <strong>alt</strong> trykt fleire gonger, så dette er for så<br />
vidt godt spreidd kunnskap. 20 Han nemner <strong>mellom</strong> mykje anna<br />
gamle skikker knytt til julehøgtida. Og veit vi <strong>no</strong> kvifor så<br />
mange <strong>no</strong>rdmenn et risengrynsgraut julaftan? Tja, det blir i alle<br />
fall greitt å forklare når vi får vite at folk på Karmøy kallar<br />
joleptasgrauten for Maria-senge-graut. På 1700-talet heldt<br />
<strong>no</strong>kre frammleis fast på den gamle skikken å koke barselgraut<br />
for kvinna som hadde bore fram Kristus.<br />
Og elles fortel amtmannen at folk i området hadde mange<br />
gamle skåleskikkar som dei heldt ved like. Dei skåla for Gud <strong>og</strong><br />
god jolefeiring, for nytt år <strong>og</strong> grøde, men <strong>og</strong>så skåler som går<br />
heilt tilbake til førkristen tid. På 1700-talet på Karmøy skåla<br />
dei en<strong>no</strong> for Jolimer, som amtmannen meiner har gitt namn til<br />
jola. Og med diskusjonen rundt Jolimer, eller Odin som vi vel<br />
heller vil kalle han, er vi omlag der vi starta. Og truleg <strong>og</strong>så der<br />
vi skal stanse denne gjen<strong>no</strong>mgangen av ein del av det mangfaldet<br />
som finst av ulike kjelder til religion <strong>og</strong> kyrkjeliv før 1800.
Change language