alt mellom himmel og jord - Lokalhistorie.no
alt mellom himmel og jord - Lokalhistorie.no
alt mellom himmel og jord - Lokalhistorie.no
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Skriftlege kjelder til forståing<br />
med den lutherske dansk-<strong>no</strong>rske staten midt på 1600-talet, <strong>og</strong><br />
søkte <strong>alt</strong> i 1630-åra kongen i København om pengestøtte til å<br />
bygge ny kyrkje. Det fekk dei, i rikeleg mon, <strong>og</strong> den lutherske<br />
menigheten i Amsterdam var stadig opptatt av om ikkje dei <strong>no</strong><br />
<strong>og</strong>så måtte skaffe seg ein dansktalande prest, for å tene dei<br />
mange danskar <strong>og</strong> <strong>no</strong>rdmenn i byen. I 1662 meldte Chr.<br />
Pedersen Abel seg til teneste.<br />
Så på same tid som Comenius oppheldt seg i Amsterdam<br />
leigde baker Jens Bertelsen eller Jan Bartels, som han heitte på<br />
hollandsk, eit pakkhusloft sammen med den dansk-<strong>no</strong>rske predikanten<br />
Christian Pedersen Abel. Her samla dei <strong>no</strong>rske <strong>og</strong><br />
danske menn <strong>og</strong> kvinner til gudstenester <strong>og</strong> menighetsliv. Bertelsen<br />
var forstandar <strong>og</strong> Abel predikant.<br />
Christen Pedersen Abel var dansk, men hadde vore <strong>no</strong>kre år<br />
i Noreg, før han reiste til Holland. Han skreiv, <strong>og</strong> fekk utgitt<br />
fleire oppbyggelsesskrifter, m.a ei salmebok. Frå 1663 var han<br />
prest for den dansk-<strong>no</strong>rske kyrkjelyden i Amsterdam. Denne<br />
kyrkjelyden var i starten luthersk, men gjekk etter få år over til<br />
den reformerte læra.<br />
Ei av bøkene til Abel hadde kome ut i Noreg i 1658. Ho<br />
vart omsett til hollandsk seinare. Der går Abel skarpt i rette med<br />
si eiga samtid <strong>og</strong> peikar på at synda tek overhand alle stader, <strong>og</strong><br />
menneska tek ikkje lærdom av dei straffene Gud sender. Abel<br />
rår både styresmakter <strong>og</strong> einskildindivid til å ransake <strong>og</strong> reformere<br />
sine eigne liv <strong>og</strong> levesett. På alle plan i samfunnet burde<br />
ein straffe det vonde <strong>og</strong> løne det gode. Han rådde prestane til å<br />
preke om dåpspakt, om korsfesting av synd, <strong>og</strong> om ein ny religiøs<br />
"fødsel" <strong>og</strong> fornying. Abel kritiserte vanekristendom <strong>og</strong> la<br />
vekt på likninga om den varmhjarta samaritan. Han forfekta<br />
ein teol<strong>og</strong>i som satsa på handlingar. 13<br />
I Holland fekk Abel støtte frå mange leiande personar, frå<br />
Amsterdam sin borgarmeister Conrad van Beuningen til den<br />
danske teol<strong>og</strong>en Fredrik Brekling. Brekling var ein omstridt 87
Change language