Ekonomski i fiskalni program za Crnu Goru 2007 - Vlada Crne Gore

obzir trendove u 2007. i 2008. godini, u 2009. godini možemo očekivati dalje smanjenje spoljnotrgovinskog deficita na nivo ispod2006. (30,84% BDP-a), uslijed daljeg smanjenja rasta uvoza (7,68%) i povećanja rasta izvoza od 11,31% prije nastao izmeđuostalog rastom izvoza aluminijuma (odnosno kretanja cijene aluminijuma na svjetskim tržištima), daljim rastom izvoza gvožđai prehrambenih proizvoda u zemlje EU, kao i nastavka trenda prihoda od turizma i finansijskih usluga.U 2010. godini spoljnotrgovinski deficit bi trebao da se zadrži na nivou od 26,01% GDP (značajno smanjenje od gotovo 5p.p. u odnosu na 2009. g.) prije svega uslijed rasta izvoza usluga, pada izvoza potrošnih dobara uslijed stabilizacije lične potrošnjei blagog smanjenja javne potrošnje.Bruto kapitalna formacija i nivo investicijaProcjenjivanje i projektovanje nivoa kapitale formacije u slučaju Crne Gore je veoma teško imajući u vidu da je gro investicijau periodu od 2006.g. pa do kraja 2007. godine Crna Gora ostvaruje priliv investicija koji je drugu godinu za redom najveći uEvropi procjenjivan nivoom SDI per capita. Takođe struktura priliva investicija je unekoliko drugačija u odnosu na region, takoje gro investicija pripada sektoru usluga i investicija u nekretnine (u prosjeku oko 50%), gdje u okviru raspoložive statistike ne postojitačan podatak koji dio je iskorišten u svrhu izgradnje turističkih objekata, a koji u svrhu dalje prodaje. Zato su upotrebljeneprilagođene projekcije eksperata MMF, koji su bazirani na scenariju dramatičnog rasta nivoa kapitalne formacije u 2006. godiniod 31,94% GDP-a u 2007. godini kao i njihovog blagog smanjenja tokom 2008–2010. godine kada bi se moga kretati u rasponuod 27,45% do 24,96% BDP-a. Ovo je možda najteža kategorija za procjenu, jer u slučaju Crne Gore ova pozicija direktno zavisiod investicija u turizmu i brzine razvoja turizma, tako da veća investicija u ovoj oblasti (imajući u vidu najave potencijalnih investitora)bi mogla dramatično da promjeni date prognoze. U tom pravcu, projekcija bruto kapitalne formacije Crne Gore je baziranana konzervativnom principu koji podrazumjeva potencijalnu potcijenjenost nivoa kapitalne formacije, i blago smanjenjepriliva stranih direktnih investicija koje će polako crpiti svoj potencijal do 2010. godine.Takođe, u toku 2007. godine osim direktnih investicija javlja se visok priliv investicija koje se u finansijskom računu svrstavajupod stavkom ostale investicije kao i nivo bilansa banaka što podrazumijeva prije svega dugoročno i kratkoročno zaduženjeprivrednih društava i banaka u inostranstvu. Ova kategorija je snažno uticala na povećanje neto investicija tokom 2007. g. i imajućiu vidu jako liberalan zakon o kapitalnim i tekućim transakcijama, u toku ove godine se javila u okviru kapitalnog podbilansabilansa plaćanja, značajno zaduženje banaka i privrednih društava, koje je u slučaju privrednih društava jako teško kontrolisatibilo kojim instrumentom monetarne politike. U tom pravcu, sasvim je moguće da je nivo investicija koji se odnosi na stavke netoostalih investicija i neto promjene strane aktive banaka u slučaju našeg baznog scenarija potcijenjen. Zato smo u ANEKSU1 dali kratak pregled alternativnog scenarija baziranog na izraženijem spoljnotrgovinskom deficitu i prilivu neto investicijau 2007. godini.S tim u vezi, imajući u vidu dosadašnju strukturu finansijskog i kapitalnog računa, odgovarajuća procjena kretanja prilivaneto investicija (direktne investicije plus ostale investicije) je bazirana na pretpostavkama da: (I) portfolio investicije kao i dosada ne prelaze više od +- 0.3% BDP-a, uslovljeno postepenim razvojem sekundarnog tržišta, (II) nivo transfera i dohodaka jestabilan u apsolutnom nivou, što utiče na njihovo opadanje u strukturi BDP-a tako da se kreće u rasponu od 3,67% u 2007. do2% u 2010. godini, (III) promjena neto rezervi CBCG se kreće u rasponu od -7,3% do -5,1% BDP-a, (IV) uslijed implementacijerestriktivnih mjera monetarne politike (prudencione politike povećanja koeficijenta solventnosti, promjene baze i stope obaveznerezerve, itd.) i posljedično smanjenja kreditne ekspanzije, komercijalne banke se zadužuju u inostranstvu do nivoa između6,5% u 2008. i 6,1% BDP-a u 2010. godini.Imajući u vidu sve gore pretpostavljene elemente priliv stranih direktnih i ostalih investicija u narednom periodu bi se mogaokretati u rasponu od 34,37% BDP-a u 2007. g. do 23,93% u 2010. godini.Još jednom naglašavamo da je priliv stranih direktnih investicija jako neizvjesna kategorija, jer predstavlja funkciju stanjana internacionalnim tržištima kapitala, kao i domaće agilnosti da na vrijeme obezbijedi još povoljniji ambijent za investiranje.Imajući u vidu da su za naredni talas procesa privatizacije ostale najveće kompanije, posmatrano sa stanovišta veličine njihoveaktive, odabir kvalitetnih strateških partnera je od presudnog značaja.ZaliheZa potrebe procjene zaliha, korišteni su finalni iskazi crnogorskih preduzeća za period 2004–2006. godine, pri čemu je projekcijabazirana na osnovu privrednog ciklusa koji podrazumijeva smanjenje zaliha i njihov negativni saldo u GDP-u u periodu2006–2008 (na nivou do 4,5% GDP-a u 2007. godini) kada crnogorska ekonomija ima izrazitu ekspanziju i njihovo polako povećanjeusljed usporavanja rasta ekonomije u 2009. i 2010. godini zadržati na nivou od -1% GDP-ja, kada crnogorska ekonomijaprelazi u fazu sporijeg ekonomskog rasta.39