Ekonomski i fiskalni program za Crnu Goru 2007 - Vlada Crne Gore

­EKONOMSKI I FISKALNI PROGRAM ZA CRNU GORU 2007–2010sume banaka. Štednja je, krajem 2006. godine u odnosu na kraj 2000. godine povećana trinaest puta, a aktiva banaka je povećanaza skoro dvadeset puta.Trenutno u Crnoj Gori postoji 11 banaka sa izdatom dozvolom za rad od strane Centralne banke Crne Gore. U periodu od2000. do kraja 2005. godine, kao i tokom devet mjeseci 2006. godine, dominantne aktivnosti banaka bile su odobravanje kreditai primanje depozita.Banke u Crnoj Gori, u skladu sa Zakonom o bankama, mogu obavljati i poslove investicionog bankarstva. Jedna sfera aktivnostikoje podrazumijeva investiciono bankarstvo, a koje obavljaju crnogorske banke, je dugoročno kreditiranje investicionihprojekata. Banke još uvijek ne obavljaju brokerske poslove 32 , a nerazvijena je i tzv. kastodi funkcija banaka, odnosno posloviupravljanja portfeljom hartija od vrijednosti i druge aktive klijenata. Takođe, crnogorske banke se ne bave ni osnovnim poslominvesticionih bankara – preuzimanjem primarnih emisija akcija i drugih hartija od vrijednosti. Poslovi preuzimanja obično obuhvatajuotkup, dakle finansiranje primarne emisije i dalji plasman otkupljenih hartija od vrijednosti na sekundarnom tržištu.Osnovni razlog nerazvijanja funkcije od strane banaka, je nedostatak tražnje za ovakvom vrstom bankarskih usluga. Privrednadruštva su do sada u pribavljanju eksternih izvora finansiranja uglavnom bila usmjerena na bankarske kredite. Primarne emisijeakcija u posmatranom periodu vršile su uglavnom banke. Većina emisije akcija privrednih društava u Crnoj Gori realizovana je,uglavnom, po osnovu usitnjavanja ili ukrupnjavanja akcija, kao i po osnovu konverzije duga u vlasništvo.Banke u Crnoj Gori ne koriste emitovanje obveznica kao oblik pribavljanja sredstava. Razlog za nekorištenje ovog oblika finansiranjajeste visok stepen likvidnosti domaćih banaka, koje pored osnovnih izvora za kreditnu aktivnost, koriste i kredite izinostranstva, odnosno kreditne linije od svojih matičnih banaka 33 .Veća izloženost banaka rizicima uslovila je donošenje odgovarajuće podzakonske regulative sa ciljem obezbjeđenja veće sigurnostiposlovanja banaka, prije svega smanjenjem kreditnog rizika, s obzirom na povećanu kreditnu aktivnost banaka uslovljenurastom tražnje za kreditima u posljednjih nekoliko godina. Takođe, banke su u obavezi da izdvajaju obaveznu rezervu uskladu sa Odlukom o obaveznoj rezervi banaka kod Centralne banke Crne Gore 34 .U 2005. godini, u sastavu Centralne banke Crne Gore počeo je sa radom Regulatorni kreditni biro, sa ciljem boljeg praćenjai ocjene kreditnog rizika u bankama, praćenja prosječne ponderisane aktivne kamatne stope, kvalitetnije kontrole tržišnog i operativnogrizika. Takođe, sa radom je počeo i Fond za zaštitu depozita i trenutno su osam banaka članice ovog fonda.Makro izvještaj – stanje na dan 3. jun 2007. godine– U drugom kvartalu 2007.godine u bankarskom sistemu Crne Gore nastavlja se pozitivna tendencija rasta ključnih bilansnihpozicija – aktive, kapitala i depozita, kao i trend smanjenja koncentracije kao posljedica intenziviranja međubankarskekonkurencije.– Ukupna bilansna suma banaka na 30.06.2007. godine iznosi 2.123 miliona eura i ostvaruje rast po stopi od 48% u tekućojgodini, odnosno po stopi od 144% u odnosu na uporedni jednogodišnji period. Sve banke u sistemu su ostvarile rast bilanse sumeu jednogodišnjem periodu, a njih osam po stopi većoj od 100%.– Ukupan kapital banaka na kraju drugog kvartala 2007.godine iznosi 201 miliona eura i ostvaruje rast po stopi od 61% ujednogodišnjem periodu. U strukturi ukupnog kapitala dominantno učešće ima ino kapital sa 79%, slijede privatni kapital sa19% i država sa 2%. U jednogodišnjem uporednom periodu, povećano je učešće ino kapitala u ukupnom kapitalu za 5% i privatnihlica za 2%, dok učešće države bilježi pad od 7%. Na kraju drugog kvartala 2007. godine, tri banke su u većinskom privatnomvlasništvu, dok su ostalih sedam banaka sa većinskim (tri banke) ili 100% ino kapitalom (četiri banke). Banke sa većinskim inokapitalom kontrolišu 82% bankarskog tržišta u Crnoj Gori– Ukupno odobreni krediti banaka u posmatranom periodu iznose 1.502 miliona eura, što predstavlja rast u tekućoj godinipo stopi od 77%, odnosno od 169% u odnosu na uporedni jednogodišnji period. U strukturi kreditnog portfolija dugoročni kreditičine 70% ukupno odobrenih kredita u sistemu. Najznačajniji korisnici kredita su privredna društva u privatnom vlasništvu(57%) i fizička lica (35%). Najviše kredita u bankarskom sistemu je odobreno sektoru stanovništva u iznosu od 535 miliona eura(36%) koji je, istovremeno, i najveći neto davalac sredstava u iznosu od 248 miliona eura. Trgovinska djelatnost je, takođe, velikikorisnik kredita sa iznosom od 337 miliona eura (22%), ali se javlja kao neto primalac sredstava u iznosu od 172 miliona eura.Osim sektora stanovništva, i sektor finansija je i dalje značajan neto davalac sredstava.– Ukupni depoziti banaka na 30.06.2007.godine iznose 1.581 miliona eura i ostvaruju rast po stopi od 47% u tekućoj godini,odnosno od 149% u odnosu na uporedni jednogodišnji period. Najznačajniji deponenti banaka su fizička lica sa učešćem od50% i privredna društva u većinskom privatnom vlasništvu sa 28%. Od ukupnih depozita u sistemu 53% se odnosi na depozitepo viđenju. Najveća koncentracija depozita je izražena kod sektora stanovništva, trgovine, finansija i administracije (77% ukupnihdepozita). Depoziti tri velike banke čine 68% ukupnih depozita.32 Osim u dijelu kupovine kratkoročnih državnih zapisa.33 Kod banaka sa vlasničkim učešćem stranog kapitala.34 „Službeni list RCG”, broj 14/06.84