Ekonomski i fiskalni program za Crnu Goru 2007 - Vlada Crne Gore

­EKONOMSKI I FISKALNI PROGRAM ZA CRNU GORU 2007–20103.1.4. Fiskalni riziciU nastavku ovog potpoglavlja razvijeni su fiskalni rizici kojima mogu biti izložene javne finansije u Crnoj Gori. Dva osnovnarizika koja su prezentirana posljedica su mogućeg usporavanja ekonomskog rasta i priliva stranih direktnih investicija, kao ifiskalnih troškova vezanih za eventualno finansiranje velikih infrastrukturnih projekata zaduživanjem. Prvo fiskalni rizik – zavisnostjavnih finansija od ekonomskog rasta – razvijen je i u pozitivnoj varijanti, tj. pod pretpostavkom da se ubrzanje ekonomskograsta nastavi dinamičnijim tempom.A) Glavni javno-finansijski rizik kome je izložena CG vezan je za potencijalno niži privredni rast od onog koji je planiran umakroekonomskom scenariju. U vezi sa tim, Crna Gora može biti izložena i sljedećem javno-finansijskim rizicima:• Prevelika zavisnost budžetskih prihoda od izvora koji zavise od uvoza – poreza na dodatu vrijednost i poreza na međunarodnutrgovinu i transakcije. Odnos između uvoznog i unutrašnjeg bruto PDV-a je oko 75/25% u korist uvoznog, dok se odnosneto naplaćenog PDV-a (posle povraćaja) kreće i do 85/15%. U slučaju značajnog smanjenja uvoza može biti ugrožena fiskalnaodrživost budžeta.• Zavisnost od kretanja na međunarodnom turističkom tržištu i kretanja na svjetskom tržištu aluminijuma. Međunarodnotržište turističkih usluga, a time i Crna Gora kao turistička destinacija, je veoma izloženo spoljnim uticajima. KAP sa svojim repro-lancemčini polovinu izvoza crnogorske ekonomije i time u značajnoj mjeri determiniše prihode države.• Pritisci na povećanje državnog budžeta zbog preuzimanja dodatnih obaveza u procesu evropskih integracija. Umjesto apsolutnogpovećanja potrošnje treba primijeniti organizacione mjere reforme državne uprave i posvetiti pažnju jačanju administrativnihkapaciteta u Crnoj Gori kroz manju ali efikasniju državnu upravu.Uzevši u obzir potencijalne fiskalne rizike, makroekonomske i fiskalne trendove, moguć je srednjoročni makroekonomskii fiskalni scenario koji podrazumijeva sljedeće pretpostavke: Niži rast ekonomskih aktivnosti i stabilan i nizak nivo inflacije, uzpad nivoa inostranih investicija s rekordno visokog nivoa u 2007. godini. U periodu od 2008–2010. godine može da dođe do značajnogpada nivoa bankarskih kredita. Ovo bi dovelo do pada potrošnje domaćinstava i stabilizacije investicione aktivnosti. Očekivanosmanjenje uvoza roba kao i smanjenje prihoda po ovom osnovu dovelo bi do smanjenja javnih prihoda. Ovaj scenariopredviđa prosječan nominalni rast BDP-a od 7,75% u periodu 2008–2010, uz prosječan realni rast od 5,5% godišnje. Očekivaninivo inflacije bio bi 2,25% prosječno godišnje. Smanjeni nivo javnih prihoda rezultirao bi deficitom javne potrošnje od 1,59%BDP-a. Učešće tekuće javne potrošnje u BDP-u u periodu 2008–2010. smanjivalo bi se po stopi 2,24% BDP-a, uz istovremenopovećanje učešća kapitalnih izdataka na nivou od 0,59% BDP-a, pri čemu bi izdaci za Kapitalni budžet Crne Gore rasli po stopiod 1% BDP-a godišnje.Stope rasta 2008 2009 2010Nominalni rast BDP-a 8.50% 7.75% 7.00%Realni rast BDP-a 6.00% 5.50% 5.00%Inflacija 2.50% 2.25% 2.00%Konsolidovani izdaci (u % BDP-a) 50.87 49.07 47.58Kapitalni izdaci (u % BDP-a) 8.16 8.67 9.34Tekuća javna potrošnja (u% BDP-a) 42.71 40.40 38.24Suficit/deficit (u % BDP-a) -1.58 -1.75 -1.46Povećanje/smanjenje depozita (u % BDP-a) 0.74 0.10 0.01Na drugoj strani, pozitivni scenario podrazumijeva još brži nastavak pozitivnih makrofiskalnih trendova, uz intenzivnu implementacijustrukturnih reformi. Još snažniji rast ekonomskih aktivnosti (turizam i druge usluge, građevinarstvo, infrastrukturniprojekti, proizvodnja) i stabilan i relativno nizak nivo inflacije. Očekuje se da nivo inostranih investicija i dalje raste, kaoi nivo bankarskih kredita. Ovo bi dovelo do povećanja potrošnje domaćinstava i intezivne investicione aktivnosti. Očekivaninastavak trenda uvoza roba rezultirao bi povećanjem prihoda po ovom osnovu. Ovaj scenario predviđa u periodu 2008–2010.prosječan nominalni rast BDP-a od 11%, uz prosječan realni rast od 7% godišnje. Očekivani nivo inflacije bi bio 4% prosječno54