Ekonomski i fiskalni program za Crnu Goru 2007 - Vlada Crne Gore

Karakteristike energetskog sektora sa aspekta nivoa usluga i cijenaOd mrežnih energetskih sistema (takođe područje Sporazuma o formiranju Energetske zajednice Jugoistočne Europe), RCGtrenutno raspolaže samo sa elektroenergetskim sistemom dok je gas predviđen tek oko 2020. godine. U elektroenergetskom sektoruElektroprivreda Crne Gore (EPCG) je za sada jedino i još potpuno vertikalno integrisano preduzeće u oko 70% vlasništvudržave.Pitanje nivoa usluga je Zakonom o energetici (2003 g.) uređeno na prilično uopšten način i definiše se na nivou obaveze energetskihsubjekata odnosno prava potrošača da električnu energiju isporuče odnosno dobiju u skladu sa uslovima i rokovima iz„saglasnosti za priključenje” odnosno da je isporuče u skladu sa važećim tehničkim propisima. Ovakvom definicijom su samodjelimično obuhvaćeni tehnički standardi kvaliteta, dok je pitanje komercijalnog kvaliteta praktično potpuno nepokriveno. Regulatornaagencija za energetiku (osnovana 2004. g.) se ovim pitanjem bavila u okviru tehničke pomoći (2006–2007 g.) Evropskeagencije za rekonstrukciju (EAR), a završetak tog posla, tj. izrada propisa kojim će se urediti pitanje nivoa i kvaliteta uslugaje predviđeno da bude urađeno u okviru nastavka tehničke pomoći EAR (2008. g.).Realna situacija sa nivoom i kvalitetom usluga je različita u raznim djelovima CG. Situacija u Podgorici i na primorju (osimBudve) je trenutno tehnički podnošljiva, dok situacijom na sjeveru Republike, posebno sa aspekta pouzdanosti napajanja ne možemobiti zadovoljni, prije svega zbog nepouzdanosti prenosne i distributivne mreže tokom zime. To je posljedica nedovoljnihulaganja u održavanje i razvoj mreže zadnjih 15 godina sa jedne, odnosno ogromnog porasta potrošnje (reda 100% u istom periodu),s druge strane.Pitanje cijene usluga. Način određivanja tarifa za električnu energiju je takođe definisan Zakonom o energetici i bazira se naprincipu pokrivanja troškova i to po klasičnoj šemi gdje tarife pokrivaju operativne troškove, amortizaciju i povrat na investicije.Primijenjen je, osim toga i princip da troškove pokrivaju oni koji ih stvaraju (tako npr. potrošači na 10kV nivou plaćaju energiju,troškove prenosa i troškove distribucije na 35 i 10kV, ali ne i troškove distribucije na 0,4kV, jer ih i ne stvaraju). Značajniproblemi pri određivanju tarifa su proistekli iz činjenice da su gubici (posebno komercijalni) na distributivnoj mreži zatečeni naizuzetno visokom nivou (reda 25% – ukupno tehnički i komercijalni), kao i da je postojalo izraženo unakrsno subvencioniranjedomaćinstava od strane industrijskih i komercijalnih potrošača na 0,4kV.Nadležnost za određivanje tarifa je primjenom Zakona o energetici prešla sa Vlade CG na Regulatornu agenciju za energetiku,i ona je, shodno tim ovlašćenjima, juna 2007. godine donijela nove tarife, određene prema novoj metodologiji gdje su troškovii tarife za pristup i korištenje mreže (potrebne za operatora prenosnog sistema) odvojene od troškova tarifnih potrošača kojesu počele da se primjenjuju od 1. jula, sa rokom primjene od godinu dana, tj. do 1. jula 2008. godine. Sva opredjeljenja iz Zakonase nijesu u potpunosti mogla primijeniti tokom ovog prvog regulatornog perioda:a/ Tarife nijesu mogle u potpunosti pokriti sve zahtijevane troškove EPCG, ali je to urađeno najvećim dijelom. Za očekivatije da će EPCG razliku pokriti iz prihoda od Kombinata Aluminijuma Podgorica (KAP), čija je cijena energije koju stvarno plaćaveća od one utvrđene tarifnim sistemom na osnovu primjene gore napomenutih principa. Pošto se tarifama uređuju i elementiposlovanja EPCG sa ciljem poboljšanja rada sistema, nivo ukupnih gubitaka električne energije je određen sa strane Regulatorneagencije za energetiku na oko 20%, što predstavlja značajno smanjenje u poređenju sa poslednjim godinama.b/ Ni unakrsno subvencioniranje nije moglo biti u potpunosti eliminisano prilikom ovog prvog određivanja tarifa premanovoj metodologiji, prije svega zato što je zatečeni nivo razlika u cijeni bio izuzetno visok, čak i do 250% između pojedinih kategorijapotrošača na 0,4kV. Stoga su tarife za potrošače na 35 i 10kV snižene za oko 25%, za industrijske i komercijalne potrošačena 0,4kV zadržane na približno istom nivou, a za domaćinstva povećane za oko 10% u odnosu na prosjek tarifa za period januar– maj 2007. godine.Na sjednici Vlade, 26. jula 2007. godine, usvojen je Program subvencioniranja socijalno najugroženijih grupa građana, s ciljemzadovoljavanja minimalnih potreba za električnom i toplotnom energijom.Nivo usluga i cijene u sektoru gasa značajno opredeljuje činjenica, da u CG nema gasovoda. LPG se uvozi u cistijernama i distribuirau manjim bocama u što je uključen veliki broj firmi. Cijene naf­tnih proizvoda su limitirane propisom Vlade i određujuse svakih 15 dana zavisno od cijene naf­te na svjetskom tržištu. U vezi nivoa usluga u naf­tnom sektoru u posljednje vrijeme se pominjeproblem zastarelih standarda kvaliteta goriva, ali nadležno ministarstvo intenzivno radi na donošenju savremenih propisakojim će se utvrditi kako novi standardi kvaliteta goriva, tako i postupak kontrole kvaliteta.Pitanja konkurencije (uključujući saradnju i konkurenciju između privatnih i javnih subjekata, pristup mreži, interkonekcijuizmeđu nacionalnih mreža)O konkurenciji u elektroenergetskom sektoru unutar CG se ne može govoriti prije svega zato jer u državi postoji samo jednoelektroenergetsko preduzeće, EPCG, koje je vlasnik kompletnih proizvodnih, prenosnih, distributivnih i snabdijevačkih kapaciteta.U takvoj situaciji može se govoriti samo o, uslovno rečeno, spoljnoj konkurenciji i to u oblasti nabavke uvozne energije. Unedostatku organizovanog tržišta energije, uvozna energija se nabavlja preko međunarodnih tendera po procedurama premaZakonu o javnim nabavkama kakve se primjenjuju praktično u cijelom svijetu, te se može zaključiti da je u tome segmentu konkurencijana zadovoljavajućem nivou. Ispunjavanjem obaveze iz Sporazuma o formiranju Energetske zajednice Jugoistočne Evro­73