Ekonomski i fiskalni program za Crnu Goru 2007 - Vlada Crne Gore

­EKONOMSKI I FISKALNI PROGRAM ZA CRNU GORU 2007–20104.1.4.2. Transport i telekomunikacijeNizak nivo ekonomskih aktivnosti 90-tih godina, pa samim tim i potreba za transportom, umnogome je umanjivao i potrebeza značajnijim ulaganjima u saobraćajnu infrastrukturu. Povećanje inteziteta ekonomskih aktivnosti, pokrenulo je pitanjestanja saobraćajne infrastrukture i ograničenja koja ta infrastruktura može imati u ekonomskom razvoju. Stoga su u periodu od2001–2006. godine uz pomoć međunarodnih finansijskih institucija, obezbijeđena sredstva za rekonstrukciju i modernizacijupostojeće infrastrukture, u ukupnoj vrijednosti od oko 135 mil eura. Prema podacima Monstata učešće saobraćaja u BDP iznosioko 10.7%.Nacrtom Strategije razvoja saobraćaja Crne Gore 2006. godine, definisana su strateška opredjeljenja razvoja saobraćaja kroz:povećanje sigurnosti i bezbjednosti u saobraćaju, povećanje kvaliteta saobraćajnih usluga, povezivanje saobraćajnog sistema CrneGore na Trans-Evropsku Transportnu mrežu (TEN-T), razvoj saobraćajne infrastrukture u skladu s potrebama ekonomskograzvoja, zaštitu životne sredine u dizajniranju i funkcionisanju saobraćaja, pravično određivanje cijena u saobraćaju i fer konkurencijuizmeđu svih vidova saobraćaja. Pojava dokumenta sa osnovnim elementima strategije, predstavlja početak kvalitativnonovog posmatranja razvoja saobraćaja i posebno saobraćajne infrastrukture u Crnoj Gori.U novom kontekstu održivog razvoja mora se obezbijediti finansiranje razvoja infrastrukture, na način kojim se eliminišuuska grla u saobraćaju i postiže ravnoteža između pomorskog i željezničkog saobraćaja u odnosu na drumski saobraćaj. Na operativnomnivou neophodno je obezbijediti razvoj intermodalnosti i postavljanje sigurnosti i kvaliteta usluga u središte aktivnosti.Korisnicima transporta se mora obezbijediti aktivno učešće u procesima odlučivanja o transportno-logističkim lancima.U skladu sa Sporazumom o stabilizaciji i pridruživanju sa EU, Planom za privatizaciju Vlade CG za 2007. godinu, novimsistemskim zakonima i razvojnim strategijama kojima se reguliše oblast saobraćaja i telekomunikacija u narednom srednjoročnomperiodu ubrzaće se i proces restrukturiranja i potpune ili djelimične privatizacije javnih preduzeća u oblasti saobraćaja itelekomunikacija (Željeznica AD, JP Aerodromi, Montenegroairlines d.o.o., Luka Bar AD, Pošte CG).Restrukturiranje saobraćajnih djelatnosti u moderan, bezbjedan i funkcionalan saobraćajni sistem, uz adekvatnu saobraćajnuinfrastrukturu značajno će doprinijeti efikasnijem korišćenju komparativnih prednosti svih vidova saobraćaja. U tom pogleduvažno je da restrukturiranje pojedinih preduzeća u svim vidovima saobraćaja bude praćeno povećanjem konkurentnosti, poboljšanjemsaobraćajnih usluga, ukidanjem monopola i stvaranjem uslova za tržišnu utakmicu.Putna infrastruktura i drumski saobraćajPostojeće stanje. Crna Gora ima gustu mrežu puteva koja iznosi oko 7.000 km. Od njih su najznačajniji magistralni i regionalniputevi u ukupnoj dužini od 1847 km, dok su ostalo lokalni i nekategorisani putevi. Od oko 5.100 lokalnih i nekategorisanihputeva oko 50% su asfaltirani putevi. Od ukupno 1.847 km regionalnih i magistralnih puteva asfaltirano je 92%. Gustinamagistralnih i regionalnih puteva iznosi 13 km na 100 km 2 . Preko 66% regionalnih i magistralnih puteva starije je od 25 godina.Na magistralnim i regionalnim putevima nalazi se 312 mostova i 136 tunela. Svega 25% regionalnih i magistralnih puteva imafrekvenciju saobraćaja veću od 3.000 automobila na dan. Ukupna vrijednost regionalnih i magistralnih puteva procjenjuje se naoko 2 milijarde eura.Putnu infrastrukturu u Crnoj Gori karakterišu problemi kao što su starost putne mreže, nepovoljan geografski teren, eksploatacijana način za koji ona nije bila projektovana, loše održavanje puteva u poslednjoj dekadi, izražena sezonska cikličnost ufrekvenciji saobraćaja. Prema preporukama i praksi razvijenih zemalja parametri za obezbjeđenje sredstava za održavanje putevasu oko 2% ukupne vrijednosti putne mreže ili oko 8.000 eura/km puta, što bi za slučaj mreže puteva u Crnoj Gori, trebalo dabude od 15 do 40 mil eura godišnje. U Crnoj Gori se u poslednjih 15 godina ulagalo od 2.5 do 8 mil eura. Kao posljedicu imamoveliki broj akumuliranih problema na mreži.Na tržištu, trenutno posluje oko 80 preduzeća za prevoz putnika u drumskom saobraćaju i isto toliko u teretnom saobraćaju.Od preduzeća u teretnom saobraćaju njih 38 dobija i koristi dozvole za međunarodni transport. Novim Zakonom o finansijskomlizingu koji je Vlada usvojila u 2005. godini, stvoreni su uslovi za povoljniju obnovu voznog parka, te se relativno brzo i uovom dijelu očekuju pozitivne promjene.Sektor je uređen novim reformskim zakonima, koji su usklađeni za zakonskom regulativom EU. Donesen je novi Zakon oputevima 2004. godine („Sl. list RCG”, br.42/04), kojim su precizirani odnosi između korisnika puteva i državnih organa kao vlasnikaputne infrastrukture, obezbijeđeni izvori finansiranja održavanja, utvrđen model odnosa sa održavaocima infrastruktureitd.Izrađen je veliki broj podzakonskih akata kao što su Pravilnik o korišćenju i naknadama za korišćenje putnog pojasa i drugogzemljišta koje pripada državnom putu („Sl. list RCG” br. 73/04) i Pravilnik o postavljanju natpisa pored državnih puteva ivisini naknada za njihovo postavljanje („Sl. list RCG” br.73/04), kojima se regulišu odnosi aktera u vezi sa eksploatacijom, održavanjemi izgradnjom putne infrastrukture.Snimljeno je stanje putne mreže, tako da se za njeno održavanje po osnovu petogodišnjeg Ugovora o redovnom održavanju,izdvaja 9 mil eura godišnje. Pored redovnog održavanja, Direkcija za saobraćaj realizuje programe unapređenja putne mreže, tj.program investicionog i zaostalog održavanja i program eliminisanja kritičnih tačaka na putnoj mreži.76